Zoals genen als omgeving belangrijk in ontstaan drugsverslaving

Een drugsverslaving ontwikkelt zich door een complexe wisselwerking tussen genetische factoren en omgevingsinvloeden ( Kreek et al. 2005 Kreek, MJeanne, Nielsen, DA., Butelman, ER., LaForge, SK., Genetic influences on impulsivity, risk taking, stress responsivity and vulnerability to drug abuse and addiction. (2005) ). Voor het ontwikkelen van een drugsverslaving is het nodig dat de drugs meerdere keren is gebruikt. Andere factoren uit de omgeving die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van een drugsverslaving zijn bijvoorbeeld een impulsieve persoonlijkheid en het ervaren van een ongelukkige jeugd. De risicofactoren voor het ontwikkelen van een drugsverslaving, komen grotendeels overeen met de risicofactoren voor het ontwikkelen van een alcoholverslaving. 

Tabel: Risicofactoren die de kans op drugsverslaving verhogen

Risicofactor

Toelichting

Bron

Genen
  • Bijdrage genetische factoren 30-80% en verschilt naar type drugs
  • Genen beïnvloeden bijvoorbeeld de startleeftijd, ernst van de verslaving en persoonlijkheidsaspecten die drugsgebruik beïnvloeden
  • Kinderen van ouder(s) met een middelengerelateerde stoornis hebben meer kans op het ontwikkelen van drugsverslaving

Agrawal & Lynskey 2008 Agrawal, A, Lynskey, MT., Are there genetic influences on addiction: evidence from family, adoption and twin studies. (2008) ;  Karkowski et al. 2000 Karkowski, L. M., Prescott, C. A., Neale, M.C., Kendler, K.S., Illicit psychoactive substance use, heavy use, abuse, and dependence in a US population-based sample of male twins. (2000) ;  Tsuang et al. 2001 Tsuang, M. T., Bar, J. L., Harley, R. M., Lyons, R, The Harvard Twin Study of Substance Abuse: what we have learned (2001) ;  Enoch 2011 Enoch, M, The role of early life stress as a predictor for alcohol and drug dependence. (2011) ;  Fergusson et al. 2008 Fergusson, DM., Boden, JM., Horwood, J, The developmental antecedents of illicit drug use: evidence from a 25-year longitudinal study. (2008) ;  Ramchandani & Psychogiou 2009 Ramchandani, P, Psychogiou, L, Paternal psychiatric disorders and children's psychosocial development. (2009) ;  Kreek et al. 2005 Kreek, MJeanne, Nielsen, DA., Butelman, ER., LaForge, SK., Genetic influences on impulsivity, risk taking, stress responsivity and vulnerability to drug abuse and addiction. (2005)

Persoonlijkheid
  • Ongeremdheid en impulsiviteit

Kotov et al. 2010 Kotov, R, Gamez, W, Schmidt, F, Watson, D, Linking "big" personality traits to anxiety, depressive, and substance use disorders: a meta-analysis. (2010) ;  Smith et al. 2014 Smith, JL., Mattick, RP., Jamadar, SD., Iredale, JM., Deficits in behavioural inhibition in substance abuse and addiction: a meta-analysis. (2014) ;  Verdejo-García et al. 2008 Verdejo-García, A, Lawrence, AJ., Clark, L, Impulsivity as a vulnerability marker for substance-use disorders: review of findings from high-risk research, problem gamblers and genetic association studies. (2008) ;  Kreek et al. 2005 Kreek, MJeanne, Nielsen, DA., Butelman, ER., LaForge, SK., Genetic influences on impulsivity, risk taking, stress responsivity and vulnerability to drug abuse and addiction. (2005)

Kenmerken van het gebruik
  • Drugsmisbruik: herhaald gebruik van het middel ondanks ongunstige gevolgen
  • Gebruik begonnen op jonge leeftijd

de Graaf et al. 2010 de Graaf, R., ten Have, M. M., van Dorsselaer, S., De psychische gezondheid van de Nederlandse bevolking. NEMESIS-2: Opzet en eerste resultaten, Utrecht (2010) ; Chassin et al. 2004 Chassin, L, Flora, DB., King, K. M., Trajectories of Alcohol and Drug Use and Dependence From Adolescence to Adulthood: The Effects of Familial Alcoholism and Personality. (2004) ; Van Ryzin et al. 2012 Van Ryzin, MJ., Fosco, GM., Dishion, TJ., Family and peer predictors of substance use from early adolescence to early adulthood: an 11-year prospective analysis. (2012) ; Chassin & King 2007 Chassin, L, King, K. M., A prospective study of the effects of age of initiation of alcohol and drug use on young adult substance dependence (2007)

Negatieve ervaringen in de jeugd
  • Seksueel en fysiek misbruik  
  • Blootstelling aan geweld
  • Verwaarlozing en problemen in het gezin

Karkowski et al. 2000 Karkowski, L. M., Prescott, C. A., Neale, M.C., Kendler, K.S., Illicit psychoactive substance use, heavy use, abuse, and dependence in a US population-based sample of male twins. (2000) ; Fergusson et al. 2008 Fergusson, DM., Boden, JM., Horwood, J, The developmental antecedents of illicit drug use: evidence from a 25-year longitudinal study. (2008) ; Douglas et al. 2010 Douglas, KR., Chan, G, Gelernter, J., Arias, AJ., Anton, RF., Weiss, RD., Brady, K, Poling, J, Farrer, L.A., Kranzler, H.R., Adverse childhood events as risk factors for substance dependence: partial mediation by mood and anxiety disorders. (2010) ; Dube et al. 2003 Dube, SR., Felitti, VJ., Dong, M., Chapman, DP., Giles, WH., Anda, RF., Childhood abuse, neglect, and household dysfunction and the risk of illicit drug use: the adverse childhood experiences study. (2003)

Andere psychische stoornissen
  • Andere middelengerelateerde stoornissen
  • Gedragsstoornissen
  • Angststoornissen
  • Stemmingsstoornissen
  • ADHD Attention Deficit Hyperactivity Disorder (Aandachtstekort-stoornis met hyperactiviteit)

Swendsen et al. 2010 Swendsen, J, Conway, KP., Degenhardt, L, Glantz, M, Jin, R, Merikangas, K.R., Sampson, N, Kessler, R. C., Mental disorders as risk factors for substance use, abuse and dependence: results from the 10-year follow-up of the National Comorbidity Survey. (2010) ; Lopez-Quintero et al. 2011 Lopez-Quintero, C, Cobos, JPérez de, Hasin, D.S., Okuda, M, Wang, S, Grant, B.F., Blanco, C, Probability and predictors of transition from first use to dependence on nicotine, alcohol, cannabis, and cocaine: results of the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions (NESARC). (2011) ; Fergusson et al. 2007 Fergusson, DM., Ridder, EM., Horwood, J, Conduct and attentional problems in childhood and adolescence and later substance use, abuse and dependence: results of a 25-year longitudinal study. (2007) ; Fergusson et al. 2008 Fergusson, DM., Boden, JM., Horwood, J, The developmental antecedents of illicit drug use: evidence from a 25-year longitudinal study. (2008) ; Boschloo et al. 2011 Boschloo, L, Vogelzangs, N, Smit, J. H., van den Brink, W, Veltman, D. J., Beekman, A. T. F., Penninx, B. W. J. H., Comorbidity and risk indicators for alcohol use disorders among persons with anxiety and/or depressive disorders (2011) ; Douglas et al. 2010 Douglas, KR., Chan, G, Gelernter, J., Arias, AJ., Anton, RF., Weiss, RD., Brady, K, Poling, J, Farrer, L.A., Kranzler, H.R., Adverse childhood events as risk factors for substance dependence: partial mediation by mood and anxiety disorders. (2010) ; van Emmerik-van Oortmerssen et al. 2012 van Emmerik-van Oortmerssen, K, van de Glind, G, van den Brink, W, Smit, F, Crunelle, CL., Swets, M, Schoevers, RA., Prevalence of attention-deficit hyperactivity disorder in substance use disorder patients: a meta-analysis and meta-regression analysis. (2012) ; Lee et al. 2011 Lee, SS., Humphreys, KL., Flory, K, Liu, R, Glass, K, Prospective association of childhood attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) and substance use and abuse/dependence: a meta-analytic review. (2011)

Meer informatie

Drugsverslaving gaat gepaard met problemen in functioneren

Mensen met een verslaving aan drugs kunnen slechter functioneren op diverse gebieden. Zo ervaren ze vaker problemen in het uitvoeren van dagelijkse activiteiten en werkgerelateerde taken ( Laudet 2011 Laudet, AB., The case for considering quality of life in addiction research and clinical practice. (2011) ). Ook hebben mensen met een drugsverslaving vaker een lage sociaaleconomische status. Ze hebben bijvoorbeeld een lager inkomen en zijn vaker werkloos of arbeidsongeschikt ( de Graaf et al. 2010 de Graaf, R., ten Have, M. M., van Dorsselaer, S., De psychische gezondheid van de Nederlandse bevolking. NEMESIS-2: Opzet en eerste resultaten, Utrecht (2010) ). Ook zijn ze vaker alleenstaand of wonen ze bij hun ouders. Daarnaast is er onder mensen met een verslaving aan drugs vaker sprake van criminaliteit ( Van Ryzin et al. 2012 Van Ryzin, MJ., Fosco, GM., Dishion, TJ., Family and peer predictors of substance use from early adolescence to early adulthood: an 11-year prospective analysis. (2012) ). Onder gedetineerden komt een drugsverslaving dan ook vaker voor dan in de algemene bevolking ( Fazel et al. 2006 Fazel, S, Bains, P, Doll, H, Substance abuse and dependence in prisoners: a systematic review. (2006) ). Veel van deze problemen komen ook voor bij mensen met een alcoholverslaving. 

Meer informatie

Drugsverslaving heeft lichamelijke en psychische gevolgen

Een drugsverslaving kan tot allerlei gezondheidsschade leiden. Die schade hoeft overigens niet direct door de werking van de drugs zelf veroorzaakt te worden. De schade kan ook het gevolg zijn van de wijze waarop drugs gebruikt worden (bijvoorbeeld hiv Human immunodeficiency virus (Humane Immunodeficiëntievirus)-besmetting bij intraveneus drugsgebruik) en van de leefstijl van drugsgebruikers. Belangrijke gezondheidseffecten van overmatig drugsgebruik (inclusief medicijnen) zijn vergiftiging en het gelijktijdig optreden van verslaving en psychische stoornissen, zoals een depressie, angststoornis of psychose.

Kalmerings- en slaapmiddelen sterk verslavend

Met name kalmerings- en slaapmiddelen zoals benzodiazepinen hebben een sterk verslavende werking. Verslaving aan medicijnen kan leiden tot leveraandoeningen, neurologische problemen en ongevallen. Ook ontstaan er vaak problemen als medicijnen in combinatie met andere stoffen (harddrugs, alcohol) gebruikt worden (polydrugsgebruik). Dit geldt vooral voor de benzodiazepinen (zoals Valium®). Het risico op intoxicaties is dan groot.

Maatschappelijke problemen door overmatig drugsgebruik

Het overmatig gebruik van drugs brengt ook maatschappelijke problemen met zich mee, zoals overlast, criminaliteit en verkeersongevallen ( Goossens 2012 Goossens, F. X., Verslaving: Maatschappelijke gevolgen. Overlast, geweld, verwervingscriminaliteit, verkeersongevallen en ziekteverzuim, Utrecht (2012) ).

Meer informatie

Verlies aan kwaliteit van leven het grootst voor verslaving

Verslaving gaat gepaard met een groter verlies aan kwaliteit van leven dan schadelijk gebruik en de kwaliteit van leven lijdt het minst onder drugsmisbruik. Dit geldt voor zowel cocaïne als heroïne, maar niet voor cannabis. Voor cannabis leidt schadelijk gebruik tot het meeste verlies aan kwaliteit van leven. Het injecteren van heroïne of cocaïne gaat gepaard met een grotere ziektelast De ziektelast wordt uitgedrukt in Disability Adjusted Life Years (DALY) en is opgebouwd uit het aantal verloren levensjaren (door vroegtijdige sterfte), en het aantal jaren geleefd met gezondheidsproblemen (bijvoorbeeld een ziekte), gewogen voor de ernst hiervan (ziektejaarequivalenten). dan roken of snuiven. Het aanbieden van een onderhoudsbehandeling met methadon lijkt voor personen met een heroïneverslaving een gunstig effect te hebben op de kwaliteit van leven ( Smit et al. 2008 Smit, F., van Laar, M. W., Croes, E. A., van Busschbach, J., Ziektelastgewichten voor misbruik, schadelijk gebruik en afhankelijkheid van alcohol en drugs, Utrecht (2008) ).

Meer informatie

Drugsverslaving gaat vaak gepaard met andere psychische stoornissen 

Veel mensen met een drugsverslaving, hebben daarnaast één of meerdere andere psychische aandoeningen. De combinatie van drugsverslaving met andere psychische stoornissen verloopt cyclisch, waarbij de stoornissen elkaar wederzijds beïnvloeden. Bijna een derde van de mensen met een depressieve stoornis heeft daarnaast een middelengerelateerde stoornis zoals een drugsverslaving ( Davis et al. 2008 Davis, L, Uezato, A, Newell, JM., Frazier, E, Major depression and comorbid substance use disorders. (2008) ). Ook ADHD komt veel voor onder mensen met een drugsverslaving: 25% van de mensen met een middelengerelateerde stoornis heeft ADHD ( van Emmerik-van Oortmerssen et al. 2012 van Emmerik-van Oortmerssen, K, van de Glind, G, van den Brink, W, Smit, F, Crunelle, CL., Swets, M, Schoevers, RA., Prevalence of attention-deficit hyperactivity disorder in substance use disorder patients: a meta-analysis and meta-regression analysis. (2012) ). Andere psychische problemen die vaak naast een verslaving aan drugs optreden zijn verslaving aan andere middelen (zoals alcohol of een andere drugs), angststoornissen, een antisociale persoonlijkheidsstoornis en schizofrenie ( Grant et al. 2007 Grant, B.F., Hasin, D.S., Stinson, FS., Ogburn, E, Prevalence, correlates, disability, and comorbidity of DSM-IV alcohol abuse and dependence in the United States: results from the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions. (2007) ; Bradizza et al. 2006 Bradizza, CM., Stasiewicz, PR., Paas, ND., Relapse to alcohol and drug use among individuals diagnosed with co-occurring mental health and substance use disorders: a review. (2006) ;  Fein 2015 Fein, G, Psychiatric Comorbidity in Alcohol Dependence (2015) ; Westermeyer 2006 Westermeyer, J, Comorbid schizophrenia and substance abuse: a review of epidemiology and course. (2006) ). Deze stoornissen treden ook vaak op naast een alcoholverslaving. 

Meer informatie

  • F.L. Hakstege (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)
  • E.D. ter Huurne (Tactus Verslavingszorg)
  • M.M. Brenninkmeijer (Tactus Verslavingszorg)