Zowel genen als omgeving belangrijk in ontstaan schizofrenie

Schizofrenie ontwikkelt zich door een complexe wisselwerking tussen genetische factoren en omgevingsinvloeden
(Kahn et al. 2015Kahn, R. S., Sommer, IE., Murray, RM., Meyer-Lindenberg, A, Weinberger, DR., Cannon, TD., O'Donovan, MC., Correll, CU., Kane, JM., van Os, Insel, TR., Schizophrenia (2015)). Of genetische kwetsbaarheid ook leidt tot een psychose kan afhangen van invloeden uit de omgeving. De invloed van deze omgeving verschilt van persoon tot persoon. Dit komt omdat mensen verschillen in genetische kwetsbaarheid en verschillend reageren op hun omgeving (GGZ Standaarden 2022GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychose. (2022)).

Risico op schizofrenie neemt toe met genetisch verwantschap 

Genetische factoren spelen een grote rol in het risico op het ontstaan van schizofrenie. Het risico op het krijgen van schizofrenie neemt toe naarmate de genetische verwantschap met een familielid met schizofrenie groter is. Eeneiige tweelingbroers of -zussen van iemand met schizofrenie hebben het hoogste risico op het krijgen van schizofrenie (44%) (Avramopoulos 2018Avramopoulos, D., Recent advances in the genetics of schizophrenia. (2018)). 

Jaargetijde van geboorte en urbanisatiegraad beïnvloedt risico op schizofrenie

Mensen die zijn geboren in de winter of lente hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van schizofrenie
(Kahn et al. 2015Kahn, R. S., Sommer, IE., Murray, RM., Meyer-Lindenberg, A, Weinberger, DR., Cannon, TD., O'Donovan, MC., Correll, CU., Kane, JM., van Os, Insel, TR., Schizophrenia (2015)). Dit effect geldt met name voor het noordelijk halfrond (Davies et al. 2016Davies, C., Segre, G., Estradé, A., Radua, J., De Micheli, A., Provenzani, U., Fusar-Poli, P., Prenatal and perinatal risk and protective factors for psychosis: a systematic review and meta-analysis. (2016)). Mogelijke verklaringen zijn een hogere kans op infecties tijdens de zwangerschap en een lage blootstelling aan foliumzuur en vitamine D
(Kahn et al. 2015Kahn, R. S., Sommer, IE., Murray, RM., Meyer-Lindenberg, A, Weinberger, DR., Cannon, TD., O'Donovan, MC., Correll, CU., Kane, JM., van Os, Insel, TR., Schizophrenia (2015)). Daarnaast hebben mensen die opgroeien in de stad een verhoogd risico op het ontwikkelen van schizofrenie. Dit risico wordt groter met het aantal jaren dat een kind in een stedelijk gebied doorbrengt
(Abrahamyan Empson et al. 2020Abrahamyan Empson, L., Baumann, P.S., Söderström, O., Codeluppi, Z., Söderström, D., Conus, P., Urbanicity: The need for new avenues to explore the link between urban living and psychosis. (2020); Stilo & Murray 2019Stilo, Murray, RM., Non-genetic factors in schizophrenia (2019)). Verandering van woonplaats in de kindertijd van het platteland naar een stedelijke omgeving verdubbelt het risico op het ontwikkelen van schizofrenie (Stilo & Murray 2019Stilo, Murray, RM., Non-genetic factors in schizophrenia (2019)). De absolute reden hiervan is niet bekend, maar factoren die mogelijk een rol spelen zijn blootstelling aan infecties en verontreinigende stoffen, effecten van de buurt en de sociale omgeving (Abrahamyan Empson et al. 2020Abrahamyan Empson, L., Baumann, P.S., Söderström, O., Codeluppi, Z., Söderström, D., Conus, P., Urbanicity: The need for new avenues to explore the link between urban living and psychosis. (2020)).
 

Tabel: Risicofactoren voor de ontwikkeling van schizofrenie

Schizofrenie veroorzaakt problemen in sociaal en beroepsmatig functioneren

Mensen met schizofrenie ondervinden op diverse gebieden beperkingen als gevolg van hun stoornis. Klachten op het gebied van aandacht, geheugen en planning als gevolg van schizofrenie geven grote problemen bij het hervatten van studie en werk, maatschappelijke rollen, maar ook in de omgang met anderen en in de vrije tijd
(GGZ Standaarden 2022GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychose. (2022)). Ook kunnen mensen met schizofrenie problemen hebben met zelfstandig wonen
(Kahn et al. 2015Kahn, R. S., Sommer, IE., Murray, RM., Meyer-Lindenberg, A, Weinberger, DR., Cannon, TD., O'Donovan, MC., Correll, CU., Kane, JM., van Os, Insel, TR., Schizophrenia (2015)).
 

Tabel: Gevolgen van schizofrenie voor het functioneren

Mensen met schizofrenie hebben lagere kwaliteit van leven 

Mensen met schizofrenie hebben een aanzienlijk lagere kwaliteit van leven (Dong et al. 2019Dong, M., Lu, Zhang, Y.S., Ng, C.H., Xiang, Y.T., Quality of life in schizophrenia: A meta-analysis of comparative studies. (2019)). Daarnaast ligt de levensverwachting Het gemiddeld aantal nog te verwachten levensjaren op een bepaalde leeftijd. (Het gemiddeld aantal nog te verwachten levensjaren op een bepaalde leeftijd.) van mensen met schizofrenie ongeveer 20-25 jaar lager dan de levensverwachting van de algemene bevolking. Dit is gedeeltelijk te verklaren door een verhoogd risico op hart- en vaatziekten bij mensen met schizofrenie. Ongeveer 10% van de sterfgevallen wordt veroorzaakt door zelfdoding (Sher & Kahn 2019Sher, L., Kahn, R. S., Suicide in schizophrenia: an educational overview (2019)).
 

Tabel: Gevolgen van schizofrenie voor gezondheid en welzijn

Schizofrenie gaat vaak gepaard met andere stoornissen 

Mensen met schizofrenie hebben daarnaast vaak één of meerdere andere stoornissen. Zo komt bij 42% van de mensen met schizofrenie ook een stoornis in middelenmisbruik voor (Hunt et al. 2018Hunt, G.E., Large, M, Cleary, M., Lai, Saunders, J.B., Prevalence of comorbid substance use in schizophrenia spectrum disorders in community and clinical settings, 1990–2017: Systematic review and meta-analysis. (2018)). Andere stoornissen die vaak optreden naast schizofrenie zijn angststoornissen, obsessieve-compulsieve stoornis en depressie (Etchecopar-Etchart et al. 2021Etchecopar-Etchart, D., Korchia, T., Loundou, A., Llorca, P.M., Auquier, P., Lançon, C., Fond, G., Comorbid major depressive disorder in schizophrenia: A systematic review and meta-analysis. (2021); Mawn et al. 2020Mawn, L., Campbell, T., Aynsworth, C., Beckwith, H., Luce, A., Barclay, N., Dodgson, G., Freeston, M.H., Comorbidity of Obsessive-Compulsive and Psychotic Experiences: A systematic review and meta-analysis (2020); Temmingh & Stein 2015Temmingh, H., Stein, J. D., Anxiety in patients with schizophrenia: Epidemiology and management (2015)). Daarnaast gaat schizofrenie vaak samen met agressie en suïcidaliteit (Ayano 2016Ayano, G., Schizophrenia: a concise overview of etiology, epidemiology diagnosis and management: review of literatures. (2016)). De behandeling van psychotische stoornissen is complexer als er bijkomende stoornissen zijn en het beloop vaak ongunstiger. De kans op een nieuwe psychose is bijvoorbeeld groter bij middelenmisbruik (GGZ Standaarden 2022GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychose. (2022)).

Mensen met schizofrenie leven 20-25 jaar minder lang 

De levensverwachting Het gemiddeld aantal nog te verwachten levensjaren op een bepaalde leeftijd. (Het gemiddeld aantal nog te verwachten levensjaren op een bepaalde leeftijd.) van mensen met schizofrenie ligt ongeveer 20-25 jaar lager dan de levensverwachting van de algemene bevolking. De belangrijkste verklaring hiervoor is de twee tot drie keer zo grote kans op hart- en vaatziekten bij mensen met schizofrenie. Dit hogere risico hangt samen met zowel leefstijl (bijvoorbeeld roken, inactiviteit en voeding) als de behandeling met antipsychotica. Mensen met schizofrenie hebben ook vaker last van metabole problemen, die kunnen bijdragen aan een lagere levensverwachting. Vanwege het verhoogde risico op gezondheidsproblemen onder mensen met schizofrenie, is het belangrijk om vanuit de specialistische behandeling samen te werken met de huisarts (van Alphen et al. 2012van Alphen, C., Ammeraal, M., Blanke, C., Boonstra, N., Boumans, H., Bruggeman, R., Dekker, F. L., van Duin, D., van Ewijk, W. M., Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, Castelein, S., Multidisciplinaire richtlijn schizofrenie, Utrecht (2012); Tiihonen et al. 2009Tiihonen, J, Lönnqvist, J, Wahlbeck, K, Klaukka, T, Niskanen, L, Tanskanen, A, Haukka, J, 11-year follow-up of mortality in patients with schizophrenia: a population-based cohort study (FIN11 study) (2009); Kahn et al. 2015Kahn, R. S., Sommer, IE., Murray, RM., Meyer-Lindenberg, A, Weinberger, DR., Cannon, TD., O'Donovan, M, Correll, CU., Kane, JM., Os, J, Insel, TR., Schizophrenia (2015); de Hert et al. 2011de Hert, M, Correll, CU., Bobes, J, Cetkovich-Bakmas, M, Cohen, D., Asai, I, Detraux, J, Gautam, S, Möller, H, Ndetei, DM., Newcomer, JW., Uwakwe, R, Leucht, S, Physical illness in patients with severe mental disorders. I. Prevalence, impact of medications and disparities in health care. (2011); Veling et al. 2017Veling, W., Bak, M., Boonstra, N., Castelein, S., Gaag, M., Gijsman, H., van Gool, R., Kleiwegt, H., Lansen, M., de Pater, M., Pijnenborg, M., Rosema, B. S., Sommer, I., van Weeghel, J., van Veelen, N., Zorgstandaard Psychose, Utrecht (2017)).