Cultuuraspecten binnen bedrijf van invloed op ongunstige arbeidsomstandigheden

Ongunstige arbeidsomstandigheden kunnen zorgen voor een hogere psychosociale arbeidsbelasting (PSA Prostaat specifiek antigeen (Prostaat specifiek antigeen)), hogere fysieke belasting en/of hogere belasting uit de werkomgeving. Dat kunnen arbeidsrisico’s zijn met directe invloed, maar ook bijvoorbeeld de werkcultuur binnen een bedrijf. Zo kan bijvoorbeeld de commerciële basis van bedrijven voor meer ongunstige arbeidsomstandigheden zorgen. Doordat een zo hoog mogelijke arbeidsproductie tegen zo laag mogelijke kosten wordt nagestreefd, kan dit juist leiden tot extra kosten in verband met schade die mensen oplopen door onbeschermd werk. Ook kan een toename van de werkgelegenheid (vooral in de dienstensector) zorgen voor meer PSA van de werknemers.

Externe ontwikkelingen dragen bij aan hogere belasting

Maar niet alleen factoren op de werkvloer, ook andere factoren kunnen de belasting verhogen of verlagen. Individuele factoren (zoals verminderde copingvaardigheden en ongezonde leefstijl), leef- en woonomstandigheden en maatschappelijke of externe factoren (zoals robotisering en 24-uurseconomie) dragen bij aan hoge PSA, fysieke belasting of belasting uit de werkomgeving. Zo kan een beperking van de kosten voor personeel zorgen voor personele onderbezetting.

Oorzaken van psychosociale arbeidsbelasting

• De lijst met determinanten en oorzaken betreffen voorbeelden en is niet uitputtend.

Hoge PSA komt vaker voor bij vrouwen en lageropgeleiden

Hoge psychosociale arbeidsbelasting (PSA) komt vaker voor bij specifieke groepen (zoals vrouwen, dertigers, lageropgeleiden), maar dit betekent niet dat deze groepen hier gevoeliger voor zijn. Onderzoek laat zien dat deze groepen vaker te maken hebben met risicofactoren voor PSA. 

Ongunstige werkomstandigheden kunnen leiden tot hogere PSA

Hoge werkdruk is een belangrijke risicofactor voor hoge PSA. Ongunstige werkomstandigheden zoals een slechte organisatie en een slecht werkbeheer, kunnen ook leiden tot hogere PSA. Werknemers hebben dan weinig invloed op de manier waarop het werk wordt gedaan. Ook de combinatie van hoge taakeisen en een lage autonomie in het werk verhoogt het risico op PSA, burn-outklachten en psychische aandoeningen. Daarnaast kunnen ingrijpende gebeurtenissen op het werk leiden tot psychische klachten en verzuim.

Altijd bereikbaar (moeten) zijn, kan leiden tot stress

Factoren en ontwikkelingen in de maatschappij (drijvende krachten) kunnen PSA ook verhogen of verminderen. Drijvende krachten zijn algemene maatschappelijke factoren, zoals technologische, economische, sociaal-culturele en demografische factoren en ontwikkelingen. Een 24-uurs economie, een economische ontwikkeling, kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat meer mensen ’s nachts werken. Ook kunnen werknemers het gevoel hebben dat ze altijd bereikbaar moeten zijn. Dit kan leiden tot een grotere werkdruk. Daarnaast kan het hebben van een flexibele arbeidsrelatie bijvoorbeeld gepaard gaan met baan- en inkomensonzekerheid.

Gevolgen van ongunstige arbeidsomstandigheden

Bronnen: Douwes et al., 2014 Douwes, M., Hooftman, W. E., Kraan, K., Steenbeek, R., Venema, A., van der Molen, H., Frings-Dresen, M. H. W., van den Bossche, S. N. J., de Vroome, E. M. M., Eysink, P. E. D., Arbobalans 2014: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Zaandam (2014) (Douwes, M., Hooftman, W. E., Kraan, K., Steenbeek, R., Venema, A., van der Molen, H., Frings-Dresen, M. H. W., van den Bossche, S. N. J., de Vroome, E. M. M., Eysink, P. E. D., Arbobalans 2014: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Zaandam (2014)) ; Hoeymans et al., 2007 Hoeymans, N., Gommer, A.M., van den Bossche, S. N. J., van Gool, C.H., Eysink, P. E. D., Blatter, B., Ziektelast van ongunstige arbeidsomstandigheden in Nederland, Bilthoven (2007) (Hoeymans, N., Gommer, A.M., van den Bossche, S. N. J., van Gool, C.H., Eysink, P. E. D., Blatter, B., Ziektelast van ongunstige arbeidsomstandigheden in Nederland, Bilthoven (2007)) ; Eysink et al., 2012 Eysink, P. E. D., Dekkers, S.A.J., Janssen, P., Poos, M. J. J. C., Meijer, S.A., Ziektelast van ongunstige arbeidsomstandigheden in Nederland, 2012, Bilthoven (2012) (Eysink, P. E. D., Dekkers, S.A.J., Janssen, P., Poos, M. J. J. C., Meijer, S.A., Ziektelast van ongunstige arbeidsomstandigheden in Nederland, 2012, Bilthoven (2012))

Gezondheidsschade door ongunstige arbeidsomstandigheden

Arbeidsomstandigheden kunnen de gezondheid negatief beïnvloeden. Een flink deel van de werknemers loopt risico’s op ongevallen of ziekten die worden veroorzaakt door blootstelling aan gevaren in de arbeidssituatie. Wanneer arbeidsomstandigheden de belastbaarheidsgrens van iemand overschrijden, kunnen deze leiden tot gezondheidsschade en uiteindelijk tot ziekteverzuim, beroepsziekten en arbeidsongeschiktheid.

Vaak blootstelling aan combinatie van risico’s

De omgevingsfactoren en de fysiek en psychosociaal belastende factoren hebben alle een effect op zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid. Zelden is er sprake van slechts één soort risico, maar vaak betreft het een gecombineerde blootstelling aan fysiek en psychosociaal belastende factoren en omgevingsfactoren. Zo kunnen werknemers in de zorg zowel blootgesteld worden aan besmette personen (omgeving) als ook in een ongemakkelijke werkhouding moeten werken (fysiek).