Ruim 52.000 nieuwe arbeidsongeschiktheidsuitkeringen in 2019

In 2019 zijn 52.200 zieke mensen ingestroomd in één van de arbeidsongeschiktheidswetten. Vrouwen hadden met 0,6% een iets grotere kans dan mannen (0,5%) om in te stromen. Voor het 25e levensjaar stroomden meer mannen dan vrouwen in. In 2019 hadden vrouwen gemiddeld minder kans om uit de arbeidsongeschiktheid te stromen dan mannen; 4,5% voor vrouwen tegen 6% voor mannen. Dit verschil wordt deels veroorzaakt door een andere leeftijdsverdeling bij vrouwen en deels door een lagere uitstroomkans in alle leeftijdsklassen.
Iemand wordt (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt verklaard en komt in aanmerking voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering WIA Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen) als hij/zij langer dan 104 weken ziek is en hierdoor niet of alleen gedeeltelijk kan werken. Jongeren en jongvolwassenen met gezondheidsproblemen en zonder arbeidsverleden kunnen vanaf 18 jaar tot het 27e levensjaar de Wajong Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten (Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten) instromen. Mensen die in het verleden een WAO Wet arbeidsongeschiktheid. De WAO geldt alleen nog voor mensen die op 1 januari 2006 al een WAO-uitkering ontvingen. Sinds 2006 vallen arbeidsongeschikten meestal onder de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). (Wet arbeidsongeschiktheid. De WAO geldt alleen nog voor mensen die op 1 januari 2006 al een WAO-uitkering ontvingen. Sinds 2006 vallen arbeidsongeschikten meestal onder de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA).)/WAZ Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen) arbeidsongeschiktheidsuitkering hadden en opnieuw ziek worden kunnen mogelijk opnieuw instromen in de WAO/WAZ op basis van het eerdere recht daar op (UWV).

Laagste instroompercentage voor 15- tot 25-jarigen

Het instroompercentage is zowel voor mannen (0,3%) als voor vrouwen (0,2%) het laagst in de leeftijdscategorie van 15 tot 25 jaar. Als jongeren ziek zijn of beperkingen hebben stromen zij na hun opleiding vaak direct in de Wajong. In de jaren daarna neemt het instroompercentage geleidelijk toe per leeftijdscategorie en is voor zowel mannen als vrouwen het hoogst in de leeftijdscategorie 55+ (respectievelijk 1,0% en 1,2%). Dit komt doordat de kans op ziekten (zoals hart- en vaatziekten, kanker, reuma, etc.) ook toeneemt met de leeftijd. Het uitstroompercentage is ook het hoogst in de leeftijdscategorie 55+. Hiervan stroomt een groot deel uit vanwege het bereiken van de AOW Algemene ouderdomswet (Algemene ouderdomswet)-leeftijd. Daarnaast kan er uitstroom plaatsvinden door overlijden of door herstel/herbeoordeling (UWV).

Tabel: In- en uitstroom arbeidsongeschiktheidsuitkeringen 2019. Percentages naar leeftijd en geslacht.

Bron: UWV; gegevens bewerkt door het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)

• Het betreft de uitkeringen WAO, WIA, WAZ en Wajong
• Voor de berekening van het in- en uitstroompercentage zie: Methoden: In- en uitstroompercentage

Meer informatie

• Incidentie ziekteverzuim naar leeftijd en geslacht
• Definities: Arbeidsongeschiktheidswetten
• Bronverantwoording
• Methoden

Ruim 818.000 arbeidsongeschikten eind 2019

Eind 2019 ontvingen 818.378 mensen een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Het aandeel vrouwen (415.811) dat een arbeidsongeschiktheidsuitkering kreeg lag iets hoger dan het aantal mannen (402.567). Het aantal van 818.378 is gelijk aan 6,3% van alle 15- tot 75-jarigen in Nederland (UWV).

Twee derde arbeidsongeschiktheidsuitkeringen op basis WAO of WIA

Eind 2019 werd de ruime meerderheid (69%) van de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen uitgekeerd op basis van de WAO Wet arbeidsongeschiktheid. De WAO geldt alleen nog voor mensen die op 1 januari 2006 al een WAO-uitkering ontvingen. Sinds 2006 vallen arbeidsongeschikten meestal onder de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). (Wet arbeidsongeschiktheid. De WAO geldt alleen nog voor mensen die op 1 januari 2006 al een WAO-uitkering ontvingen. Sinds 2006 vallen arbeidsongeschikten meestal onder de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA).) of WIA Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen). Daarnaast werd 30% uitgekeerd aan meerderjarigen zonder arbeidsverleden (op basis van de Wajong Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten (Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten)) en 1% aan beroepsbeoefenaren zonder werkgever (op basis van de WAZ Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen)). Van alle arbeidsongeschiktheidsuitkeringen gaat het voor 21% om gedeeltelijk arbeidsongeschikten (UWV).

Meer informatie

• Definities: Arbeidsongeschiktheidswetten
• Bronverantwoording
• Methoden

Aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen neemt toe met leeftijd

In de oudere leeftijdscategorieën worden meer arbeidsongeschiktheidsuitkeringen uitgekeerd dan in de jongere leeftijdscategorieën en het aantal neemt toe met de leeftijd. Dit geldt specifiek voor de WAO Wet arbeidsongeschiktheid. De WAO geldt alleen nog voor mensen die op 1 januari 2006 al een WAO-uitkering ontvingen. Sinds 2006 vallen arbeidsongeschikten meestal onder de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). (Wet arbeidsongeschiktheid. De WAO geldt alleen nog voor mensen die op 1 januari 2006 al een WAO-uitkering ontvingen. Sinds 2006 vallen arbeidsongeschikten meestal onder de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA).)/WIA Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen) en de WAZ Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen). Dit komt omdat mensen in de oudere leeftijdsklassen vaak meer gezondheidsproblemen hebben. Het aantal Wajong Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten (Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten)-uitkeringen neemt juist af met de leeftijd. Jongeren en jongvolwassenen met gezondheidsproblemen kunnen tot het 27e levensjaar in de Wajong instromen. Mensen in de oudere leeftijdscategorieën met een Wajong-uitkering ontvangen deze omdat ze tussen hun 18e en 27e jaar zijn ingestroomd en de Wajong-uitkering (soms met tussenpozen) jaren door kan lopen. Sinds het verhogen van de pensioenleeftijd kunnen ook mensen boven het 65e levensjaar nog een arbeidsongeschiktheidsuitkering krijgen (UWV).

Tabel: Aantal WAO/WIA-, Wajong- en WAZ-uitkeringen, eind 2019. Naar leeftijd en geslacht.

Aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen neemt de laatste jaren licht toe

Het totale aantal lopende arbeidsongeschiktheidsuitkeringen vertoonde tussen 1980 en 1993 een stijgende lijn. Daarna volgde een kleine daling. Vanaf 1997 steeg het aantal lopende arbeidsongeschiktheidsuitkeringen weer en naderde het aantal in 2002 de één miljoen. Na 2002 nam het aantal lopende arbeidsongeschiktheidsuitkeringen weer af tot 2016. Sinds 2016 is er weer een lichte toename te zien (UWV).

Daling vanaf 1993 en vanaf 2003 toegeschreven aan invoering wetten

De daling van het aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen tussen 1993 en 1997 wordt toegeschreven aan de invoering van de wet Terugdringing Beroep op Arbeidsongeschiktheidsregelingen in 1994 (TBA; met een strenger criterium voor arbeidsongeschiktheid) en de wet Terugdringing Ziekteverzuim (TZ Wet Terugdringing Ziekteverzuim (Wet Terugdringing Ziekteverzuim); met een begin van de privatisering van de Ziektewet). De daling in 2003 is toe te schrijven aan de invoering van de Wet Verbetering Poortwachter (WVP) in 2002. In 2005 zet de daling verder door met de sluiting van de toegang tot de WAZ Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen) en de invoering van de WIA Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen) als vervanging van de WAO Wet arbeidsongeschiktheid. De WAO geldt alleen nog voor mensen die op 1 januari 2006 al een WAO-uitkering ontvingen. Sinds 2006 vallen arbeidsongeschikten meestal onder de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). (Wet arbeidsongeschiktheid. De WAO geldt alleen nog voor mensen die op 1 januari 2006 al een WAO-uitkering ontvingen. Sinds 2006 vallen arbeidsongeschikten meestal onder de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA).). Met ingang van 2010 is de wet Wajong Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten (Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten) op een aantal punten aangepast (UWV).

Veranderingen in samenleving spelen ook een rol

Naast veranderingen in wetgeving spelen ook veranderingen in de samenleving een rol bij de daling van de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Zo is de arbeidsparticipatie van vrouwen gestegen en is daarmee ook de beroepsbevolking gegroeid. Ook is de bevolkingsopbouw veranderd, waardoor er meer ouderen en minder jongeren zijn gekomen (UWV).

Meer informatie

• Trends in ziekteverzuim
• Bronverantwoording
• Methoden

Stijging van aandeel psychische klachten

In de periode van 2001 tot 2019 is het aandeel van psychische klachten bij mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering gestegen van 37% tot 51%. Sinds 2017 vallen de ontwikkelingsstoornissen ook onder de psychische aandoeningen. Daarom is met name bij de Wajonguitkeringen het aandeel van psychische klachten flink gestegen, van 60% in 2001 naar 78% in 2019. Het aandeel van aandoeningen aan het bewegingsapparaat is tussen 2001 en 2019 gedaald van 26% naar 17%. Het totaal aantal lopende uitkeringen (WAO Wet arbeidsongeschiktheid. De WAO geldt alleen nog voor mensen die op 1 januari 2006 al een WAO-uitkering ontvingen. Sinds 2006 vallen arbeidsongeschikten meestal onder de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). (Wet arbeidsongeschiktheid. De WAO geldt alleen nog voor mensen die op 1 januari 2006 al een WAO-uitkering ontvingen. Sinds 2006 vallen arbeidsongeschikten meestal onder de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA).), WIA Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen), WAZ Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen) en Wajong Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten (Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten)) is tussen 2001 en 2019 gedaald van 980.500 naar 806.000. Dit totaalcijfer voor 2019 wijkt af van het totaal gepresenteerd in bovenstaande tabellen. In deze figuur zijn de Wajongers die vanaf 2015, toen de wet werd aangepast in het kader van de Participatiewet, zijn ingestroomd (en ook in 2019 nog een uitkering ontvangen) niet meegenomen omdat voor hen de diagnosecode 'naar oorzaak' niet is geregistreerd. Met de invoering van de Participatiewet in 2015 bestaat vanaf dan de instroom in de Wajong (exclusief herleving van oud recht) alleen uit mensen die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn (UWV).

Veranderingen tussen 2001 en 2019 hebben diverse oorzaken

De veranderingen in aantal lopende uitkeringen tussen 2001 en 2019 hebben diverse redenen, zoals sluiting toegang WAO en WAZ, en verlenging van de wachttijd WIA ten opzichte van de WAO. Hierdoor is de verhouding tussen de wetten veranderd en de diagnosen binnen de wetten zijn aangepast (UWV).

Meer informatie

• Trends in ziekteverzuim
• Bronverantwoording
• Methoden