Kernsymptoom is cognitieve achteruitgang

Cognitieve achteruitgang is het belangrijkste symptoom van dementie. De volgende stoornissen komen voor:

• Geheugenstoornis: een verminderd vermogen om nieuwe informatie aan te leren of eerder geleerde informatie te herinneren.
• Afasie: zich niet goed meer mondeling en/of schriftelijk kunnen uitdrukken en mondelinge en schriftelijke informatie niet goed meer begrijpen.
• Apraxie: geen doelbewuste handelingen kunnen uitvoeren.
• Agnosie: geen voorwerpen en geluiden meer kunnen herkennen.
• Stoornis in uitvoerende functies: niet meer kunnen abstraheren, logische gevolgtrekkingen maken, organiseren, plannen maken, doelgericht handelen.
• Stoornissen in aandacht/concentratie en/of cognitieve verwerkingssnelheid.
• Stoornissen in visueel-ruimtelijke of -constructieve vaardigheden.
• Slaapstoornissen, zoals moeite met in slaap vallen, vaak wakker worden, vroeg wakker worden, overdag slapen en stoornissen in het circadiane ritme.
• Stoornissen in sociale cognitie: zich niet meer kunnen verplaatsen in anderen en emoties niet goed meer kunnen herkennen.

Ook andere symptomen naast cognitieve beperkingen

Naast cognitieve beperkingen kunnen personen met dementie last hebben van stemmings- en/of gedragsveranderingen, zoals depressie en/of angstklachten, apathie, hyperactiviteit, rusteloos gedrag en agitatie, wanen en hallucinaties ( Alzheimer Nederland, 2019). De behandeling is vaak ook gericht op deze symptomen.
Afhankelijk van het hersengebied dat is aangedaan, kunnen ook motorische veranderingen optreden zoals slecht lopen, verlamming of gevoelsverlies. Dit komt bijvoorbeeld vaak voor bij vasculaire dementie, maar in latere stadia ook bij andere hersenaandoeningen met dementie.

Dementie is chronisch en progressief

Mensen leven gemiddeld acht jaar met de ziekte, waarvan gemiddeld zes jaar thuis (afhankelijk van het ziektebeeld). Het ziekteproces van dementie verschilt sterk per persoon maar is altijd progressief (Alzheimer Nederland & Vilans 2013Alzheimer Nederland, Vilans, Zorgstandaard Dementie, Amersfoort / Utrecht (2013)).

Het beloop verschilt per oorzaak en subtype. In het kort:

Ziekte van Alzheimer begint vaak sluipend

De ziekte van Alzheimer begint meestal met een langzame vermindering van het kortetermijngeheugen, vervolgens wordt ook het langetermijngeheugen aangetast. Naast cognitieve beperkingen kunnen patiënten met de ziekte van Alzheimer last hebben van stemmings- en/of gedragsveranderingen, zoals depressie en/of angstklachten, apathie, hyperactiviteit, rusteloos gedrag en agitatie, wanen en hallucinaties. De behandeling is vaak ook gericht op deze symptomen. Patiënten met de ziekte van Alzheimer zijn niet meer in staat zelfstandig te functioneren (het criterium voor dementie).
De gemiddelde levensverwachting Het gemiddeld aantal nog te verwachten levensjaren op een bepaalde leeftijd. (Het gemiddeld aantal nog te verwachten levensjaren op een bepaalde leeftijd.) na de diagnose ligt tussen de 8 en 10 jaar. Patiënten overlijden vaak aan een longontsteking die ontstaat door slikproblemen, een verminderde weerstand, ondervoeding of vallen (Alzheimer Nederland, 2019).

Vasculaire dementie verloopt vaak schoksgewijs

Bij vasculaire dementie is het begin vaak abrupt en veroorzaakt door beroerte of TIA Transient Ischemic Attack (Transiënte Ischemische Aanval). Een tijdelijke vermindering van de doorbloeding van een meestal klein gebied in de hersenen. De klinische verschijnselen zijn binnen 24 uur volledig verdwenen. (Transient Ischemic Attack (Transiënte Ischemische Aanval). Een tijdelijke vermindering van de doorbloeding van een meestal klein gebied in de hersenen. De klinische verschijnselen zijn binnen 24 uur volledig verdwenen.)’s (kortdurende afsluiting van een bloedvat). De toestand verslechtert vervolgens schoksgewijs, met langer durende stabiele perioden. Het beloop is niet alleen afhankelijk van de oorzaak maar ook van de aanwezigheid van psychische problemen of gedragsproblemen. De symptomen van vasculaire dementie zijn afhankelijk van het beschadigde gebied, maar over het algemeen hebben veel patiënten last van motorische spraakproblemen en traagheid.
De levensverwachting na de diagnose ligt tussen de 5 en 15 jaar. Patiënten overlijden vaak aan een hersen- of hartinfarct (Alzheimer Nederland, 2019).

Frontotemporale dementie gekenmerkt door gedragsveranderingen

De frontaalkwab regelt ons gedrag, terwijl de temporaal kwab belangrijk is voor taal en spraak. Bij frontotemporale dementie is sprake van geleidelijke gedrags- en persoonlijkheidsveranderingen, zoals apathie, ontremd gedrag of dwangmatig gedrag. Praten wordt steeds moeilijker. Deze hersenaandoening komt vooral op jonge leeftijd voor, met een begin van klachten tussen het 40e en 65e levensjaar. Omdat in eerste instantie vooral de gedragsproblemen op de voorgrond treden, en deze hersenaandoening vaak op jongere leeftijd voorkomt, wordt vaak niet meteen aan dementie gedacht. De klachten worden vaak geweten aan overspannenheid, depressie en relatieproblemen (van Vliet et al. 2012van Vliet, D, de Vugt, ME., Aalten, P, Bakker, C, Pijnenburg, YA. L., Vernooij-Dassen, MJ. F. J., Koopmans, RT. C. M., Verhey, FR. J., Prevalence of neuropsychiatric symptoms in young-onset compared to late-onset Alzheimer's disease - part 1: findings of the two-year longitudinal NeedYD-study. (2012)). Bij sommige patiënten verloopt de ziekte zeer snel, bij anderen langzamer met langere stabiele perioden.
De levensverwachting na de diagnose is gemiddeld tussen de 6 en 8 jaar. Patiënten overlijden vaak aan longontsteking door slikstoornissen die ontstaan als het motorische deel van de hersenen wordt aangetast (Alzheimer Nederland, 2019).

Bij Lewy-body-dementie ook bewegingsstoornissen

Lewy-body-dementie begint over het algemeen met aandachts- en concentratiestoornissen. Ook visuele hallucinaties komen in het begin van de ziekte vaak voor. Later in het ziektebeloop komen daar bewegingsstoornissen bij die lijken op de symptomen van de ziekte van Parkinson (spierbevingen, stijfheid en een gebogen lichaamshouding). Patiënten gaan vaak zeer snel achteruit.
De levensverwachting na de diagnose is gemiddeld tussen de 5 en 12 jaar (Alzheimer Nederland, 2019).