Incidentie prostaatkanker in Nederland relatief laag

Het aantal nieuwe gevallen per jaar  (incidentie Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief. (Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief.)) van prostaatkanker is in Nederland laag vergeleken met andere landen van de Europese Unie (EU Europese unie (Europese unie)). De incidentie is in Noord- en West-Europa over het algemeen hoger dan in Zuid- en Oost-Europa (Dyba et al. 2021Dyba, T., Randi, G., Bray, F, Martos, C., Giusti, F., Nicholson, N., Gavin, A, Flego, M., Neamtiu, L., Dimitrova, N, Carvalho, Ferlay, J, Bettio, M., The European cancer burden in 2020: Incidence and mortality estimates for 40 countries and 25 major cancers (2021);Arnold et al. 2013Arnold, M., Coebergh, J. W. W., Karim-Kos, HE., Ferlay, J., Byrnes, G, Antilla, A, Renehan, AG., Forman, D, Soerjomataram, I., Recent trends in incidence of five common cancers in 26 European countries since 1988: Analysis of the European Cancer Observatory. (2013); Coebergh et al. 2013Coebergh, J. W. W., Forman, D, Lortet-Tieulent, J, Ferlay, J., Steliarova-Foucher, E., Rosso, S., Comber, HH., Bray, F.I., Cancer incidence and mortality patterns in Europe: estimates for 40 countries in 2012. (2013)). Hierbij moet aangetekend worden dat er voor Nederlandse cijfers over prostaatkanker een onderschatting is van bijna 20% ten opzichte van de NKR-cijfers (ECIS-schatting 136 per 100.000 mannen tegenover 168 in de NKR). Dit heeft waarschijnlijk te maken met veranderingen in de diagnostiek van prostaatkanker (IKNL 2023IKNL, Nieuwe Europese incidentie- en sterftecijfers: vaker kanker bij Nederlandse vrouwen (2023)).

Stabilisatie incidentie in enkele EU-landen

Tussen 1995 en 2008 is de incidentie van prostaatkanker in de meeste EU-landen flink gestegen, maar sindsdien laten enkele Noord- en West-Europese landen een stabilisatie of lichte daling zien. De stijging komt door een toename van het gebruik van een prostaat specifiek antigeen (PSA Prostaat specifiek antigeen (Prostaat specifiek antigeen)-) bepaling (Dyba et al. 2021Dyba, T., Randi, G., Bray, F, Martos, C., Giusti, F., Nicholson, N., Gavin, A, Flego, M., Neamtiu, L., Dimitrova, N, Carvalho, Ferlay, J, Bettio, M., The European cancer burden in 2020: Incidence and mortality estimates for 40 countries and 25 major cancers (2021); Arnold et al. 2013Arnold, M., Coebergh, J. W. W., Karim-Kos, HE., Ferlay, J., Byrnes, G, Antilla, A, Renehan, AG., Forman, D, Soerjomataram, I., Recent trends in incidence of five common cancers in 26 European countries since 1988: Analysis of the European Cancer Observatory. (2013); Ferlay et al. 2010Ferlay, J., Steliarova-Foucher, E., Parkin, D. M., Estimates of cancer incidence and mortality in Europe in 2008. (2010); Karim-Kos et al. 2008Karim-Kos, HE., de Vries, E, Soerjomataram, I., Lemmens, V, Coebergh, J. W. W., Siesling, SS., Recent trends of cancer in Europe: a combined approach of incidence, survival and mortality for 17 cancer sites since the 1990s (2008)). Vroege opsporing met PSA leidt echter vaak tot vaststelling van een langzaam groeiende tumor in de prostaat die nog niet levensbedreigend is, terwijl het vervolgonderzoek om dit vast te stellen ingrijpend is voor de patiënt. Hierdoor zijn artsen terughoudender geworden met het uitvoeren van PSA-bepalingen. Dit is in veel landen terug te zien in de daling of stabilisatie van de incidentie sinds ongeveer 2005 (Culp et al. 2019Culp, M.B., Soerjomataram, I., Efstathiou, J.A., Bray, F., Jemal, A., Recent Global Patterns in Prostate Cancer Incidence and Mortality Rates. (2019)). Door verschillen tussen landen in de intensiteit van het gebruik van PSA-bepalingen, is het moeilijk de verschillen in incidentie goed te interpreteren (Karim-Kos et al. 2008Karim-Kos, HE., de Vries, E, Soerjomataram, I., Lemmens, V, Coebergh, J. W. W., Siesling, SS., Recent trends of cancer in Europe: a combined approach of incidence, survival and mortality for 17 cancer sites since the 1990s (2008)).

Sterfte aan prostaatkanker bovengemiddeld in Nederland

De sterfte aan prostaatkanker is in Nederland hoger dan het gemiddelde van de Europese Unie. In Nederland is de sterfte aan prostaatkanker in de periode 1978-1994 gestegen. Dit geldt ook voor veel andere westerse landen. De toegenomen sterfte aan prostaatkanker blijkt voornamelijk te worden veroorzaakt door een toename van de sterfte onder oudere mannen (65+). Na 1995 is de sterfte door prostaatkanker in de meeste EU15 De 15 landen die vóór 1 april 2004 de Europese Unie vormden: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Verenigd Koninkrijk, Zweden. (De 15 landen die vóór 1 april 2004 de Europese Unie vormden: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Verenigd Koninkrijk, Zweden.)-lidstaten gedaald. Dit geldt ook voor de sterfte door prostaatkanker in Nederland. De dalende sterftetrends in deze Europese landen komen door verbeteringen in behandeling (Culp et al. 2019Culp, M.B., Soerjomataram, I., Efstathiou, J.A., Bray, F., Jemal, A., Recent Global Patterns in Prostate Cancer Incidence and Mortality Rates. (2019); Carioli et al. 2020Carioli, G., Bertuccio, P., Boffetta, P., Levi, F., La Vecchia, C., Negri, E., Malvezzi, M., European cancer mortality predictions for the year 2020 with a focus on prostate cancer. (2020)). In de Baltische staten en een aantal andere nieuwe EU Europese unie (Europese unie)-lidstaten is de sterfte juist gestegen (Bray et al. 2017Bray, F, Kiemeney, LA., Bolla, M, van Poppel, H, Management of Prostate Cancer: Epidemiology of Prostate Cancer in Europe: Patterns, Trends and Determinants, Cham (2017)). In de landen met een stijging was de sterfte doorgaans lager. Doordat de sterfte in deze landen stijgt, zijn de sterftecijfers van Europese landen dichter bij elkaar gekomen (Bray et al. 2017Bray, F, Kiemeney, LA., Bolla, M, van Poppel, H, Management of Prostate Cancer: Epidemiology of Prostate Cancer in Europe: Patterns, Trends and Determinants, Cham (2017); Bosetti et al. 2011Bosetti, CC., Bertuccio, P., Chatenoud, L, Negri, E, LaVecchia, C., Levi, F, Trends in mortality from urologic cancers in Europe, 1970-2008. (2011)). ). Verschillen in sterftecijfers tussen landen kunnen maar voor een deel worden verklaard door verschillen in toegang tot verbeterde behandelingen (Carioli et al. 2020Carioli, G., Bertuccio, P., Boffetta, P., Levi, F., La Vecchia, C., Negri, E., Malvezzi, M., European cancer mortality predictions for the year 2020 with a focus on prostate cancer. (2020)).

Overleving in Nederland gemiddeld in de EU

De relatieve 5-jaarsoverleving van prostaatkanker in Nederland is gemiddeld in vergelijking met andere EU Europese unie (Europese unie)-landen. Voor de meeste EU-landen is de overleving tussen de 80 en de 95% met uitzondering van enkele Oost-Europese landen. Sinds halverwege de jaren negentig van de vorige eeuw is de overleving in de meeste landen toegenomen. De relatieve 5-jaarsoverleving nam met 5 tot 10% toe in Oostenrijk en Portugal. In dezelfde periode nam de overleving met meer dan 10% toe in Finland, Noorwegen, Zweden, Kroatië, Italië, Malta, Spanje, Frankrijk, Duitsland, Nederland en Zwitserland. De overleving nam met meer dan 20% toe in Denemarken, Estland, Ierland, Letland, Litouwen, het Verenigd Koninkrijk, Slovenië, Bulgarije, Tsjechië en Polen (Allemani et al. 2018Allemani, C, Matsuda, T, Di Carlo, V, Harewood, R, Matz, M, Nikšić, M, Bonaventure, A, Valkov, M, Johnson, C.J., Estève, J, Ogunbiyi, OJ., Silva, GAzevedo E, Chen, W, Eser, S, Engholm, G, Stiller, CA., Monnereau, A., Woods, RR., Visser, O, Lim, GHsiang, Aitken, J, Weir, HK., Coleman, M.P., CONCORD Working Group, Global surveillance of trends in cancer survival 2000-14 (CONCORD-3): analysis of individual records for 37 513 025 patients diagnosed with one of 18 cancers from 322 population-based registries in 71 countries. (2018)).
Sinds de introductie van de PSA Prostaat specifiek antigeen (Prostaat specifiek antigeen)-bepaling is dus niet alleen de prostaatkankerincidentie, maar ook de overleving van prostaatkankerpatiënten aanzienlijk gestegen (Allemani et al. 2009Allemani, C, Santaquilani, M, Knijn, A, Marchesi, F, Capocaccia, R, EUROCARE Working Group, Sant, M., EUROCARE-4. Survival of cancer patients diagnosed in 1995-1999. Results and commentary. (2009); Verdecchia et al. 2009Verdecchia, A., Guzzinati, S, Francisci, S, de Angelis, R, Bray, F.I., Allemani, C, Tavilla, A, Santaquilani, M, EUROCARE Working Group, Sant, M., Survival trends in European cancer patients diagnosed from 1988 to 1999. (2009)).

Verschillen in overleving door verschillen in gebruik van PSA-bepaling

Verschillen in overlevingspercentages tussen landen kunnen het gevolg zijn van verschillen in de zorg voor kankerpatiënten. Voor prostaatkanker hoeft dit echter niet altijd het geval te zijn. Doordat in sommige landen gebruikgemaakt wordt van PSA-bepaling en in sommige landen niet, treden er binnen Europa grote verschillen op. Doordat vroege opsporing met PSA kan leiden tot vaststelling van langzaam groeiende en niet levensbedreigende tumoren, wordt de overleving aanzienlijk verlengd (Karim-Kos et al. 2008Karim-Kos, HE., de Vries, E, Soerjomataram, I., Lemmens, V, Coebergh, J. W. W., Siesling, SS., Recent trends of cancer in Europe: a combined approach of incidence, survival and mortality for 17 cancer sites since the 1990s (2008)).