Coronaire hartziekten door atherosclerose

Coronaire hartziekten, waaronder angina pectoris, acuut myocardinfarct (hartinfarct) en andere chronische ischemische hartziekten, ontstaan door atherosclerose (slagaderverkalking). Bij atherosclerose vormen zich verdikkingen (zogenaamde plaques) in de wand van de kransslagaderen. Deze kunnen leiden tot een proces waardoor het bloedvat gedeeltelijk of volledig afgesloten raakt. Hierdoor ontstaat zuurstoftekort in het hart achter de afsluiting. Dat is een hartinfarct.

Meer informatie

Risico op hart- en vaatziekten beïnvloed door leeftijd en geslacht

Hart- en vaatziekten, waaronder coronaire hartziekten, komen vaker voor bij mannen dan bij vrouwen en vaker bij ouderen dan bij jongeren. Bij vrouwen ontstaan hart- en vaatziekten vaak op hogere leeftijd dan bij mannen.

Leefstijlfactoren spelen belangrijke rol

Leefstijlfactoren, zoals ongezonde voeding, roken en weinig bewegen, vergroten het risico op hart- en vaatziekten. Soms rechtstreeks, maar vaak door het versterken van andere risicofactoren, zoals een te hoog cholesterolgehalte in het bloed, een hoge bloeddruk, overgewicht Er is sprake van overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 25 kg/m2 (Er is sprake van overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 25 kg/m2 ) (Body Mass index (BMI Body Mass Index. De BMI is een index die de verhouding tussen lengte en gewicht bij een persoon weergeeft. De BMI wordt veel gebruikt om een indicatie te krijgen of er sprake is van overgewicht of ondergewicht. (Body Mass Index. De BMI is een index die de verhouding tussen lengte en gewicht bij een persoon weergeeft. De BMI wordt veel gebruikt om een indicatie te krijgen of er sprake is van overgewicht of ondergewicht.)) ≥ 25 kg/m2) of aandoeningen als COPD Chronic obstructive pulmonary disease (Chronische obstructieve longziekten) (Chronic obstructive pulmonary disease (Chronische obstructieve longziekten)) en diabetes mellitus. Hoe meer risicofactoren en hoe sterker die aanwezig zijn, hoe groter het risico op hart- en vaatziekten.

Tabel: Risicofactoren voor coronaire hartziekten
Persoonsgebonden factoren Risico op HVZ is hoger bij
Leeftijd Toenemende leeftijd
Geslacht
  • mannen ouder dan 40 jaar
  • vrouwen na de menopauze (> 50 jaar)
Familieanamnese
  • hart- en vaatziekte bij vader/broer < 55 jaar of moeder/zus < 65 jaar
  • familiaire hypercholesterolemie (te hoog cholesterol door een afwijkende vetstofwisseling)
Cholesterol
  • Hoog totaal cholesterolgehalte
  • Hoog LDL-cholesterolgehalte
Bloeddruk Hoge (systolische) bloeddruk
Lichaamsgewicht
  • overgewicht of obesitas Er is sprake van obesitas of ernstig overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 30 kg/m2. (Er is sprake van obesitas of ernstig overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 30 kg/m2. ): ≤70 jaar: BMI ≥ 25 kg/m2, >70 jaar: BMI ≥28 kg/m2
  • ongunstige vetverdeling: middelomtrek van  ≥102 cm bij mannen en ≥88 cm bij vrouwen
Leefstijlfactoren Risico op HVZ is hoger bij

Voeding

het eten van weinig groente en fruit, volkoren graanproducten en peulvruchten, en een hoge consumptie van rood en bewerkt vlees, suikerhoudende frisdranken, zout (natrium), verzadigde vetzuren en transvetzuren 

Roken
  • hoe meer ‘pakjaren’ (aantal pakjes per dag vermenigvuldigd met het aantal gerookte jaren) hoe hoger het risico
  • meeroken
Lichamelijke activiteit
  • weinig bewegen (< 150 minuten matig intensieve inspanning per week)
  • veel zitten (> 8 uur per dag)

Alcohol

 alcoholconsumptie > 1 glas per dag
Drugs

Met name het gebruik van cocaïne dat de bloeddruk kan verhogen.

Psychosociale factoren

 Lagere sociaal-economische status, sociale isolatie, gebrek aan sociale steun, chronische stress, depressie en angst. Deze factoren hebben een negatieve invloed op de leefstijl van patiënten, hun cardiovasculaire risico en de prognose bij HVZ.
Aandoeningen Risico op HVZ is hoger bij

Diabetes mellitus

 Langdurig bestaande diabetes (geldt zowel voor type 1 als 2) verhoogt risico op HVZ, vooral bij slecht ingestelde bloedsuikerwaarden.

Atriumfibrilleren Ongecoördineerd samentrekken van de afzonderlijke spiervezels van de boezem (voorkamer) van het hart doordat de elektrische activatie onregelmatig is. (Ongecoördineerd samentrekken van de afzonderlijke spiervezels van de boezem (voorkamer) van het hart doordat de elektrische activatie onregelmatig is.)

 Verhoogt het risico op hartfalen en cardiale embolie met beroerte tot gevolg.

COPD

 Verhoogt het risico op HVZ, onafhankelijk van de gezamenlijke risicofactoren zoals roken.

Chronische nierschade

 Risico op HVZ neemt toe bij een verminderde filtratie door de nieren.
Patiënten die zijn behandeld voor kanker (zowel chemo- als radiotherapie)

Sommige vormen van chemotherapie hebben ongunstige effecten op de bloedvaten, kunnen atherosclerose versnellen, hypertensie hoge bloeddruk (hoge bloeddruk ) veroorzaken en hartfunctie verslechteren.
Radiotherapie van de borstkas kan het hart en de bloedvaten beschadigen en atherosclerose versnellen.
Auto-immuunziekten Ernstige en systemische ontstekingen kunnen de bloedvaten beschadigen en leiden tot HVZ. Ook kunnen ze de invloed van bestaande risicofactoren op HVZ versterken. Een voorbeeld is reumatoïde artritis.
Inflammatory bowel disease (IBD Inflammatory Bowel Disease (Inflammatory Bowel Disease)): ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Verhoogt het risico op HVZ.
Obstructief slaapapneu Verhoogt ziekte en sterfte door HVZ.
Jicht Verhoogt mogelijk het risico op HVZ.
Hiv Chronische systemische ontstekingen bij patiënten met een hiv Human immunodeficiency virus (Humane Immunodeficiëntievirus) (Human immunodeficiency virus (Humane Immunodeficiëntievirus))-infectie verhogen het risico op HVZ, onafhankelijk van klassieke risicofactoren.

Alleen bij vrouwen:

  1. Pre-eclampsie en het HELLP-syndroom
  2. Diabetes of hypertensie tijdens de zwangerschap
  3. Vroege menopauze (< 40 jaar)

 

  1. Pre-eclampsie (zwangerschapshypertensie met eiwit in de urine) verhoogt het risico op HVZ, omdat deze vrouwen een grote kans hebben later hypertensie en/of diabetes mellitus te ontwikkelen.
  2. Voor beide is de kans verhoogd dit ook na de zwangerschap te ontwikkelen later en daarmee is ook het risico op HVZ verhoogd.
  3. Verhoogt mogelijkerwijs het risico op HVZ.

Meer informatie

Erfelijke factoren kunnen rol spelen bij ontstaan van coronaire hartziekten

Soms spelen erfelijke factoren een rol bij het ontstaan van coronaire hartziekten. Afwijkingen in het DNA Desoxyribo nucleic acid (Desoxyribonucleïnezuur). De drager van erfelijke informatie in alle bekende organismen. (Desoxyribo nucleic acid (Desoxyribonucleïnezuur). De drager van erfelijke informatie in alle bekende organismen.) (genmutaties) kunnen stoornissen in de aanmaak van eiwitten veroorzaken waardoor lichaamscellen bepaalde functies niet goed kunnen uitvoeren.
Hoeveel genetische factoren bijdragen aan coronaire hartziekten is niet duidelijk. De schattingen lopen sterk uiteen. Genetische factoren kunnen het risico op coronaire hartziekten beïnvloeden via onder andere de vetstofwisseling, bloeddrukregulatie, bloedsuikerregulatie, bloedstolling en ontwikkeling van overgewicht.

Een paar voorbeelden:

  • Atherosclerose Een vernauwing van de slagaders als gevolg van plaquevorming en trombusvorming. (Een vernauwing van de slagaders als gevolg van plaquevorming en trombusvorming.) komt in de ene familie meer voor dan in de andere. Dit kan komen door familiaire hypercholesterolemie maar ook door andere genetische afwijkingen. De onderliggende mechanismen zijn nog niet helemaal duidelijk.
  • Bij familiaire hypercholesterolemie is er sprake van een afwijking in een gen dat betrokken is bij het cholesterol- en lipidenmetabolisme. Hierdoor is de cholesterolconcentratie (LDL-cholesterol Low density lipoprotein cholesterol. Lage Dichtheid Lipoproteïne, ook het 'slechte cholesterol' genoemd. LDL vervoert cholesterol naar de cellen en spieren. Onderweg nestelt LDL zich gemakkelijk in de wanden van slagaders waardoor de slagaders kunnen vernauwen en dichtslibben (slagaderverkalking). (Low density lipoprotein cholesterol. Lage Dichtheid Lipoproteïne, ook het 'slechte cholesterol' genoemd. LDL vervoert cholesterol naar de cellen en spieren. Onderweg nestelt LDL zich gemakkelijk in de wanden van slagaders waardoor de slagaders kunnen vernauwen en dichtslibben (slagaderverkalking).)) in het bloed sterk verhoogd en is er een grote kans op atherosclerose en daardoor een hartinfarct of beroerte.
  • Ook erfelijke afwijkingen in de bloedstolling (trombose) kunnen leiden tot coronaire hartziekten.

Meer informatie

Vrouwen hebben ander risicoprofiel dan mannen

  • Na de overgang wordt het cardiovasculaire risicoprofiel van vrouwen ongunstiger: hogere bloeddruk en/of hoger cholesterolgehalte en/of ontstaan van diabetes mellitus en/of ongunstigere vetverdeling. Hierdoor neemt het risico op hart- en vaatziekten bij vrouwen toe.
  • Obstetrische anamnese (zwangerschapshypertensie of diabetes) en menopauzale status zijn van belang voor juiste risico-inschatting bij vrouwen.
  • Bij vrouwen is vaker dan bij mannen sprake van auto-immuunziekten. Deze aandoeningen, waaronder reumatoïde artritis, zijn relatief nieuwe risicofactoren voor hart- en vaatziekten.

Ziektebeeld en beloop is anders vrouwen dan bij mannen

  • J.W. Deckers (Erasmus MC)
  • P.M. Engelfriet (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu))
  • J.M. Geleijnse (WUR Wageningen University &Research (Wageningen University &Research))
  • L. Jabaaij (RIVM)
  • Y. Appelman (VUmc VU Medisch Centrum Amsterdam (VU Medisch Centrum Amsterdam))
  • S.J. van Dis (Hartstichting)