Definitie van PTSS, trauma en acute stressstoornis
In Nederland vindt de classificatie van psychische stoornissen plaats met behulp van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders-5 (American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014 (American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014)) ). Deze stelt dat er sprake is van PTSS (Posttraumatische stressstoornis) wanneer aan alle van de volgende criteria (A t/m H) is voldaan:
Criteria ter classificatie van PTSS
|
A |
Ervaring van trauma: blootstelling aan een feitelijke of dreigende dood, ernstige verwonding of seksueel geweld |
|---|---|
|
B |
Ongewenste herinneringen die samenhangen met de traumatische gebeurtenis en zijn begonnen nadat deze heeft plaatsgevonden (bijvoorbeeld flashbacks en pijnlijke dromen) |
|
C |
Vermijding van prikkels (bijvoorbeeld mensen, gedachten of gevoelens) die geassocieerd worden met de traumatische gebeurtenis |
|
D |
Negatieve veranderingen in gedachten en stemming gerelateerd aan de traumatische gebeurtenis |
|
E |
Veranderingen in activiteitsniveau en reactiviteit gerelateerd aan de traumatische gebeurtenis zoals concentratieproblemen of overdreven schrikreacties |
|
F |
De duur van symptomen is langer dan één maand |
|
G |
Er is sprake van klinische lijdensdruk of verstoringen in belangrijke levensdomeinen |
|
H |
De stoornis wordt niet veroorzaakt door een middel of somatische aandoening |
Naast de genoemde criteria dient te worden aangegeven of er sprake is van de volgende specificaties:
• Met dissociatieve symptomen: depersonalisatie (Persisterend en terugkerend gevoel van vervreemding van het eigen lichaam of de eigen psychische processen, alsof de betrokkene zichzelf van buitenaf waarneemt.) en/of derealisatie (Persisterend en terugkerend gevoel alsof de omgeving niet echt is (bijvoorbeeld onecht, als in een droom, veraf of vervormd).)
• Met uitgestelde expressie: indien minstens zes maanden na de schokkende gebeurtenis pas volledig wordt voldaan aan de classificatiecriteria
Definitie van trauma
Bij schokkende gebeurtenissen die als traumatisch kunnen worden ervaren is er sprake van blootstelling aan een feitelijke of dreigende dood, ernstige verwonding of seksueel geweld. De gebeurtenis wordt ondergaan door de betrokkene zelf, of de betrokkene is direct of indirect getuige van wat een ander overkomen is. Voorbeelden van gebeurtenissen die als traumatisch kunnen worden ervaren zijn plotselinge, onverwachte dood van een naaste en het meemaken of getuige zijn van een ongeluk. Een minderheid van de mensen ontwikkelt in reactie op een schokkende gebeurtenis PTSS (de Vries & Olff 2009 (de Vries, G, Olff, M, The lifetime prevalence of traumatic events and posttraumatic stress disorder in the Netherlands (2009)) ).
Acute stressstoornis
Een stoornis die veel symptomen met PTSS deelt is de acute stressstoornis. Het voornaamste verschil tussen deze stoornissen is de duur van de symptomen. De diagnose acute stressstoornis wordt gesteld wanneer de symptomen drie dagen tot één maand na blootstelling aan de schokkende gebeurtenis aanwezig zijn. Wanneer de symptomen langer dan één maand aanhouden, wordt de diagnose PTSS gesteld. In veel gevallen gaat de acute stressstoornis vooraf aan PTSS (Bryant 2011 (Bryant, R. A., Acute stress disorder as a predictor of posttraumatic stress disorder: a systematic review (2011)) ; American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014 (American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014)) ).
Verandering in classificatiesysteem voor psychische stoornissen
In 2013 is het vernieuwe handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM (Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Classificatie voor psychische stoornissen. De DSM is ontwikkeld onder verantwoordelijkheid van de American Psychiatric Association.)-5) uitgegeven en is een overgang in gang gezet naar het werken met dit classificatiesysteem. Vanaf januari 2017 is de DSM-5 in gebruik genomen en is deze versie het nieuwe uitgangspunt bij de beoordeling of er sprake is van een psychische stoornis. Vóór de uitgave van de DSM-5 werd gebruik gemaakt van de oudere versie, de DSM-IV. Om deze reden is veel onderzoek naar psychische stoornissen nog gebaseerd op DSM-IV. Dit geldt ook voor PTSS. In VZinfo is de diagnose PTSS in de meeste gevallen gesteld op basis van de criteria van de DSM-IV.
Er is een aanzienlijk verschil tussen de PTSS-criteria in de DSM-5 en die in de DSM-IV. Criterium A is explicieter over gebeurtenissen die in aanmerking komen voor mogelijk traumatische gebeurtenissen. Daarnaast is criterium A2 van de DSM-IV (subjectieve reactie) verwijderd. De symptomen zijn ingedeeld in vier clusters (criteria B t/m E) in plaats van drie. Ook is er een aantal symptomen toegevoegd, veranderd of herschreven.
Daarnaast maakt PTSS niet langer onderdeel uit van het hoofdstuk angststoornissen, maar behoort nu tot een nieuw hoofdstuk van de DSM-5: ‘Trauma- en stressorgerelateerde stoornissen’.
In Amerikaans onderzoek waren prevalentieschattingen van PTSS op basis van de DSM-5 lager dan op basis van de DSM-IV (Kilpatrick et al. 2013 (Kilpatrick, DG., Resnick, H. S., Milanak, ME., Miller, MW., Keyes, KM., Friedman, M. J., National Estimates of Exposure to Traumatic Events and PTSD Prevalence Using DSM-IV and DSM-5 Criteria (2013)) ; Friedman et al. 2013 (Friedman, M. J., Miller, MW., Wolf, EJ., Kilpatrick, D, Resnick, H. S., Marx, BP., Holowka, DW., Keane, TM., Rosen, RC., The prevalence and latent structure of proposed DSM-5 posttraumatic stress disorder symptoms in U.S. national and veteran samples (2013)) ). Het stellen van diagnoses volgens de DSM-5 heeft mogelijk gevolgen voor nieuwe cijfers over het vóórkomen van PTSS in Nederland. De precieze aard en omvang van deze gevolgen dient nader te worden onderzocht.