Korte en lange slaapduur hangt samen met ontstaan ziekten

Zowel een korte als een lange slaapduur verhoogt het risico op het krijgen van een beroerte, depressie, diabetes type II en coronaire hartziekten. Elk uur dat je minder slaapt dan 7 uur verhoogt de kans op een beroerte bijvoorbeeld met 7%. Lang slapen (≥ 8 of 9 uur) verhoogt ook het risico op darmkanker, maar het verlaagt juist de kans op prostaatkanker en eierstokkanker ( Lu et al. 2013 Lu, Y, Tian, N, Yin, J, Shi, Y, Huang, Z, Vinciguerra, M, Association between Sleep Duration and Cancer Risk: A Meta-Analysis of Prospective Cohort Studies (2013) ). Het lagere risico op prostaatkanker en eierstokkanker kan te maken hebben met hormonale veranderingen bij lang slapen ( Yin et al. 2013 Yin, J, Zhao, H., Yang, W., Qin, Q, Li, T, Shi, Y, Deng, Q, Wei, S, Liu, L, Wang, X, Nie, S, Sleep Duration and Cancer Risk: a Systematic Review and Meta-analysis of Prospective Studies (2013) ). Bovenstaande gezondheidsgevolgen van kort en lang slapen zijn aangetoond in prospectieve onderzoeken bij volwassenen met correcties voor mogelijke vertekeningen. 

Tabel: Ziekten en aandoeningen die samenhangen met slaapduur

• bi = betrouwbaarheidsinterval
• ¹ Bovenstaande gezondheidsgevolgen van kort en lang slapen zijn aangetoond in overzichtsstudies van verschillende prospectieve onderzoeken met correcties voor mogelijke vertekeningen. Alleen bij prostaatkanker en eierstokkanker is maar één studie opgenomen.  
• ² odds-ratio Een odds-ratio is de verhouding van twee ‘odds’. Een odds is de kans dat een gebeurtenis zich voordoet in groep a (p) gedeeld door de kans dat een gebeurtenis zich niet voordoet in die groep (1-p).

Meer informatie

• Literatuuronderzoek Slaap en gezondheid
• Verantwoording: Definities

Schermgebruik hangt samen met slaapduur en slaapkwaliteit

Veelvuldig gebruik van smartphones, tablets, en/of pc’s in het uur voor het slapen hangt samen met minder slaap en een slechtere kwaliteit van slaap bij volwassenen. Dit blijkt uit onderzoek onder ongeveer 16.000 Nederlandse volwassenen ( van Kerkhof et al. 2017 van Kerkhof, L. W. M., Vlaanderen, J. J., Berkhout, A. J. C., Dollé, M. E. T., Vermeulen, R. C. H., van Steeg, H., Schermgebruik en blauw licht : Omvang van blootstelling en relatie met slaap, Bilthoven (2017) ).  Deze apparaten worden veelvuldig voor het slapen gaan gebruikt: 58% gebruikt meerdere dagen per week smartphones, tablets, en/of pc’s in het uur voor het slapen. Televisie kijken in het uur voor het slapen hangt niet samen met veranderingen in slaapduur of slaapkwaliteit ( van Kerkhof et al. 2017 van Kerkhof, L. W. M., Vlaanderen, J. J., Berkhout, A. J. C., Dollé, M. E. T., Vermeulen, R. C. H., van Steeg, H., Schermgebruik en blauw licht : Omvang van blootstelling en relatie met slaap, Bilthoven (2017) ).
Uit ander onderzoek blijkt dat 22% van de kinderen (8-13 jaar) dagelijks een scherm gebruikt  in de avond. Onder adolescenten (13-18 jaar) is dit 83% ( van Kerkhof et al. 2019 van Kerkhof, L. W. M., van der Maaden, T., van der Meijden, W., van Elk, M., van Nierop, L. E., Dollé, M. E. T., Stenvers, D. J., Bisschop, P., van Someren, E., Kalsbeek, A., Schermgebruik, blauwlicht en slaap, Bilthoven (2019) ). Ook jongeren (13-18 jaar) die dagelijks een scherm gebruiken in het uur voor het slapen, hebben meer slaapproblemen zoals later in slaap vallen, korter slapen en 's nachts wakker worden ( van Kerkhof et al. 2019 van Kerkhof, L. W. M., van der Maaden, T., van der Meijden, W., van Elk, M., van Nierop, L. E., Dollé, M. E. T., Stenvers, D. J., Bisschop, P., van Someren, E., Kalsbeek, A., Schermgebruik, blauwlicht en slaap, Bilthoven (2019) ). Ook  hebben zij meer symptomen van slaaptekort overdag, zoals moeite om wakker te blijven.

Mechanisme verstoring van slaap door lichtgevende schermen

Het verstorende effect van schermgebruik op slaap wordt mogelijk veroorzaakt door het (blauwe) licht dat door dergelijke schermen wordt uitgezonden. Licht is een belangrijke regelaar van de biologische klok. De biologische klok speelt een belangrijke rol in allerlei processen in ons lichaam, waaronder het slaap/waak ritme. Vooral licht tijdens de avond en nacht kan deze klok verstoren ( van Kerkhof et al. 2014 van Kerkhof, L. W. M., Lolkema, D. E., van Steeg, H., Rodenburg, G. C. H., Verkenning: Gezondheidseffecten van nieuwe lichtbronnen, Bilthoven (2014) ). Het blauwe licht dat wordt uitgezonden door lichtgevende schermen kan leiden tot remming van de afgifte van het hormoon melatonine ( Tähkämö et al. 2019 Tähkämö, Partonen, Pesonen, Systematic review of light exposure impact on human circadian rhythm (2019) ,  Zerbini et al. 2020 Zerbini, Kantermann, Merrow, Strategies to decrease social jetlag: Reducing evening blue light advances sleep and melatonin (2020) ,  Chang et al. 2015 Chang, A, Aeschbach, D, Duffy, JF., Czeisler, CA., Evening use of light-emitting eReaders negatively affects sleep, circadian timing, and next-morning alertness (2015) ). Deze studies wijzen op een oorzakelijk verband tussen eenmalig schermgebruik en een verschuiving van de biologische klok.  Het gebruik van een blauwlicht filterende bril in de avond lijkt gunstige effecten te hebben op slaap, zoals een betere slaapkwaliteit of verminderde slaapklachten ( van Kerkhof et al. 2019 van Kerkhof, L. W. M., van der Maaden, T., van der Meijden, W., van Elk, M., van Nierop, L. E., Dollé, M. E. T., Stenvers, D. J., Bisschop, P., van Someren, E., Kalsbeek, A., Schermgebruik, blauwlicht en slaap, Bilthoven (2019) , Zerbini et al. 2020 Zerbini, Kantermann, Merrow, Strategies to decrease social jetlag: Reducing evening blue light advances sleep and melatonin (2020) , Shechter et al. 2020 Shechter, Quispe, Barbecho, Slater, Falzon, "Interventions to reduce short-wavelength (“blue”) light exposure at night and their effects on sleep: A systematic review and meta-analysis" (2020) , Hester et al. 2021 Hester, Dang, Barker, Heath, Mesiya, Tienabeso, Watson, Evening wear of blue-blocking glasses for sleep and mood disorders: a systematic review (2021) ).

Samenhang slapen en geluid

Bij het onderwerp Fysieke omgeving in VZinfo.nl is informatie opgenomen over slaapverstoring door geluid.