Merendeel verloskundigenpraktijken biedt een preconceptieconsult aan

Preconceptiezorg is het geheel aan maatregelen en/of programma’s dat als doel heeft om risico’s voor de gezondheid van (aanstaande) ouders en hun toekomstige kind te identificeren en om vervolgens geïnformeerde keuzes mogelijk te maken en risico’s te minimaliseren door middel van counseling, preventie en beleid (CPZ/ACK-ZIN, 2016 CPZ/ACK-ZIN, Zorgstandaard Integrale Geboortezorg Versie 1.1, Utrecht/Diemen (2016) (CPZ/ACK-ZIN, Zorgstandaard Integrale Geboortezorg Versie 1.1, Utrecht/Diemen (2016)) ). Verloskundigen, huisartsen en gynaecologen kunnen preconceptieconsulten (ook wel kinderwensconsulten genoemd) aanbieden (KNOV, 2016 KNOV, Aanbieders kinderwensspreekuur (2016) (KNOV, Aanbieders kinderwensspreekuur (2016)) ; de de Jong-Potjer et al., 2011 de Jong-Potjer, L. C., Beentjes, M., Bogchelman, M., Jaspar, A. H. J., van Asselt, K. M., NHG-Standaard Preconceptiezorg (2011) (de Jong-Potjer, L. C., Beentjes, M., Bogchelman, M., Jaspar, A. H. J., van Asselt, K. M., NHG-Standaard Preconceptiezorg (2011)) ; NVOG, 2008 NVOG, Nota preconceptiezorg. Versie 1.0, Utrecht (2008) (NVOG, Nota preconceptiezorg. Versie 1.0, Utrecht (2008)) ). In 2020 boden 540 van de 585 verloskundigenpraktijken een preconceptieconsult aan (Zorginzicht Open data Integrale geboortezorg).   

Een preconceptieconsult bestaat in grote lijnen uit (CPZ/ACK-ZIN, 2016 CPZ/ACK-ZIN, Zorgstandaard Integrale Geboortezorg Versie 1.1, Utrecht/Diemen (2016) (CPZ/ACK-ZIN, Zorgstandaard Integrale Geboortezorg Versie 1.1, Utrecht/Diemen (2016)) ):

• verkenning van de zorgvraag
• een uitgebreide (familie)anamnese van de vrouw en haar partner
• gezondheidsvoorlichting
• voorlichting over prenatale zorg
• voorlichting over prenatale screening en -diagnostiek
• (indien gewenst) gezondheid bevorderende interventies, zoals foliumzuurgebruik, vaccinaties tegen infectieziekten, doorverwijzen voor stoppen met roken, alcohol of drugs, overgewicht Er is sprake van overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 25 kg/m2 (Er is sprake van overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 25 kg/m2 ), wijziging van het medicatiegebruik en wijziging werkomstandigheden. 

De multidisciplinaire Preconceptie Indicatie Lijst (PIL) beschrijft op hoofdlijnen de inhoud van preconceptiezorg en samenwerkingsafspraken ten aanzien van de organisatie van het preconceptieconsult.

In 2023 naar schatting 4.120 werkzame verloskundigen

Op 1 januari 2023 waren er volgens de Nivel-registratie in Nederland naar schatting 4.120 praktiserende verloskundigen. De gemiddelde leeftijd van de verloskundigen is 42,4 jaar. In vergelijking met 2018 is de groep verloskundigen aan het vergrijzen. In 2018 was de gemiddelde leeftijd 41,9 jaar. Vanaf 40 jaar zien we dat de groep verloskundigen in 2021 groter is dan in 2018, terwijl voor de leeftijdscategorieën onder de 35 jaar de groep verloskundigen in 2023 juist kleiner is dan in 2018 (Batenburg & Kenens, Batenburg, R., Kenens, R., Cijfers uit de Nivel-registratie van verloskundigen; Resultaten van de peiling 2023, Utrecht () (Batenburg, R., Kenens, R., Cijfers uit de Nivel-registratie van verloskundigen; Resultaten van de peiling 2023, Utrecht ()) ). 

Grootste deel eerstelijnsverloskundigen werkzaam als zelfstandig gevestigde

De praktiserende verloskundigen zijn over het algemeen werkzaam als zelfstandig gevestigde in een verloskundige praktijk (59%) of als waarnemer (24%). Klinisch werkzame verloskundigen vormen 10% van de responsgroep. Eerstelijnsverloskundigen in loondienst van een instelling (geboortecentrum, gezondheidscentrum, ziekenhuis of vergelijkbare instelling/stichting) en zij die in loondienst zijn van een verloskundige praktijk, vormen met 1% en 4% de kleinste groepen (Batenburg & Kenens, Batenburg, R., Kenens, R., Cijfers uit de Nivel-registratie van verloskundigen; Resultaten van de peiling 2023, Utrecht () (Batenburg, R., Kenens, R., Cijfers uit de Nivel-registratie van verloskundigen; Resultaten van de peiling 2023, Utrecht ()) ).

Aantal verloskundige actieve huisartsen niet precies bekend

Ook huisartsten kunnen verloskundige zorg bieden, dat wil zeggen bevallingen doen en pre- en postnatale zorg bieden. Het is niet precies bekend hoeveel verloskundig actieve huisartsen er zijn. In 2020 stonden ongeveer 42 huisartsen ingeschreven in het register Verloskunde van het College voor Huisartsen met Bijzondere Bekwaamheden (CHBB, 2021 CHBB, Jaarverslag 2019-2020 College voor huisartsen met bijzondere bekwaamheden, Utrecht (2021) (CHBB, Jaarverslag 2019-2020 College voor huisartsen met bijzondere bekwaamheden, Utrecht (2021)) ).

Aantal verloskundigen neemt toe

Het aantal verloskundigen laat een stijgende lijn zien van 3.168 in 2015 naar 4.120 praktiserend verloskundigen in 2023. Tussen 2022 en 2023 is wel voor het eerst een trendbreuk te zien.  Volgens de Nivel-registratie waren er in 2022 in totaal 4.170 praktiserende verloskundigen in Nederland, in 2023 is dit licht gedaald naar 4.120. De verschillen tussen 2022 en 2023 zijn klein, maar het lijkt erop dat de groei van de afgelopen jaren tot stilstand is gekomen (Batenburg & Kenens, Batenburg, R., Kenens, R., Cijfers uit de Nivel-registratie van verloskundigen; Resultaten van de peiling 2023, Utrecht () (Batenburg, R., Kenens, R., Cijfers uit de Nivel-registratie van verloskundigen; Resultaten van de peiling 2023, Utrecht ()) ).

Nederland telt 23 geboortecentra

In september 2013 telde Nederland 23 geboortecentra. Daarbij is de volgende definitie van geboortecentrum gehanteerd (van den Akker-van Marle et al., 2016 van den Akker-van Marle, M. E., Akkermans, H., Boesveld, I.C., Bruijnzeels, M. A., Franx, A., de Graaf, J. P., Klapwijk-Hermus, M. A. A., Hitzert, M., van der Pal-de Bruin, K. M., Steegers, E.A.P, Wiegers, T. A., Geboortecentrum Onderzoek. Evaluatie van zorg in geboortecentra in Nederland. Resultaten van het Geboortecentrum Onderzoek (ZonMw projectnummer 20900012) (2016) (van den Akker-van Marle, M. E., Akkermans, H., Boesveld, I.C., Bruijnzeels, M. A., Franx, A., de Graaf, J. P., Klapwijk-Hermus, M. A. A., Hitzert, M., van der Pal-de Bruin, K. M., Steegers, E.A.P, Wiegers, T. A., Geboortecentrum Onderzoek. Evaluatie van zorg in geboortecentra in Nederland. Resultaten van het Geboortecentrum Onderzoek (ZonMw projectnummer 20900012) (2016)) ): "Een geboortecentrum is een ‘midwifery-managed’ bevallocatie anders dan thuis, waar laagrisicozwangeren kunnen bevallen onder verantwoordelijkheid van een eerstelijns verloskundig professional. Het geboortecentrum heeft een huiselijke sfeer en inrichting, met daarbij faciliteiten die het fysiologisch verloop van de baring kunnen ondersteunen. Wanneer er reden is voor overdracht neemt de tweede lijn (gynaecoloog of kinderarts) de verantwoordelijkheid van de zorg over van de eerste lijn (verloskundige of huisarts)." Geboortecentra kunnen (ver) buiten het terrein van het ziekenhuis liggen of in een ziekenhuis zonder afdeling Verloskunde (vrijstaand). Ze kunnen ook op het terrein van of binnen de muren van het ziekenhuis liggen, los van de klinische afdeling (aanpalend). Ook kunnen ze in het ziekenhuis liggen op dezelfde afdeling als de klinische verloskamers (intern)  (van den Akker-van Marle et al., 2016 van den Akker-van Marle, M. E., Akkermans, H., Boesveld, I.C., Bruijnzeels, M. A., Franx, A., de Graaf, J. P., Klapwijk-Hermus, M. A. A., Hitzert, M., van der Pal-de Bruin, K. M., Steegers, E.A.P, Wiegers, T. A., Geboortecentrum Onderzoek. Evaluatie van zorg in geboortecentra in Nederland. Resultaten van het Geboortecentrum Onderzoek (ZonMw projectnummer 20900012) (2016) (van den Akker-van Marle, M. E., Akkermans, H., Boesveld, I.C., Bruijnzeels, M. A., Franx, A., de Graaf, J. P., Klapwijk-Hermus, M. A. A., Hitzert, M., van der Pal-de Bruin, K. M., Steegers, E.A.P, Wiegers, T. A., Geboortecentrum Onderzoek. Evaluatie van zorg in geboortecentra in Nederland. Resultaten van het Geboortecentrum Onderzoek (ZonMw projectnummer 20900012) (2016)) ). 

Neonatale intensive care unit op negen ziekenhuislocaties

In Nederland hebben momenteel (april 2022) 9 ziekenhuislocaties een neonatale intensive care unit (NICU Neonatale intensive care unit (Neonatale intensive care unit)). Het betreft de zeven universitaire medische centra (UMC Universitair Medisch Centrum (Universitair Medisch Centrum) Universitair Medisch Centrum) plus het Maxima Medisch Centrum in Veldhoven en de Isalaklinieken in Zwolle. De NICU in het Amsterdam UMC heeft als locatie het AMC Academisch Medisch Centrum Amsterdam (Academisch Medisch Centrum Amsterdam) Academisch Medisch Centrum. 

Ruim 400 erkende lactatiekundigen in Nederland

Momenteel zijn ruim 400 erkende lactatiekundigen IBCLC lid van de beroepsvereniging van lactatiekundigen (de Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen, NVL). IBCLC staat voor International Board Certified Lactation Consultant. Lactatiekundigen IBCLC hebben met goed gevolg het internationaal erkende examen (IBLCE) afgelegd en mogen de titel ‘lactatiekundige IBCLC’ voeren. Alleen IBCLC-gecertificeerd lactatiekundigen of lactatiekundigen in opleiding kunnen (aspirant) lid worden van de NVL. Voor sommige verzekeraars is lidmaatschap van de NVL een voorwaarde om tot vergoeding van lactatiekundige zorg te kunnen overgaan (NVL, NVL, Website Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen () (NVL, Website Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen ()) ).