Psychische aandoeningen en aandoeningen bewegingsapparaat komen veel voor

In de bedrijfsartsenregistraties komen psychische aandoeningen het meest voor (5.700 werknemers), gevolgd door aandoeningen van het bewegingsapparaat (2.260 werknemers). Ook werknemers noemen psychische aandoeningen en aandoeningen van het bewegingsapparaat het meest (ruim 135.000 en 113.000 werknemers respectievelijk). Uit de schattingen van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) blijkt dat klachten van het bewegingsapparaat juist vaker voorkomen dan psychische aandoeningen in de werkzame beroepsbevolking. Dit kan erop duiden dat klachten van het bewegingsapparaat mogelijk als minder ernstig worden ervaren en werknemers daarmee minder snel naar de bedrijfsarts gaan dan met psychische klachten (Arbobalans, 2020 Arbobalans, Arbobalans 2020: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Leiden (2020) (Arbobalans, Arbobalans 2020: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Leiden (2020)) ). 

Burn-out veel genoemde beroepsziekte in enquêtes

Van alle nieuwe beroepsziekten werd in 2018 overspannenheid/ burn-out het meest genoemd door de werknemers. Daarnaast werden ook klachten aan arm, nek of schouder (44.200) en lage rugaandoeningen (41.400) vaak genoemd (Hooftman et al., 2019 Hooftman, W. E., Mars, G. M. J., Janssen, B., de Vroome, E. M. M., Janssen, B. J. M., Pleijers, A. J. S. F., Ramaekers, M. M. M. J., van den Boscche, S. N. J., Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2018: Methodologie en globale resultaten, Leiden / Heerlen (2019) (Hooftman, W. E., Mars, G. M. J., Janssen, B., de Vroome, E. M. M., Janssen, B. J. M., Pleijers, A. J. S. F., Ramaekers, M. M. M. J., van den Boscche, S. N. J., Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2018: Methodologie en globale resultaten, Leiden / Heerlen (2019)) ; Arbobalans, 2020 Arbobalans, Arbobalans 2020: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Leiden (2020) (Arbobalans, Arbobalans 2020: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Leiden (2020)) ). Specifieke beroepsziekten die bedrijfsartsen in 2019 het meest constateerden, zijn overspannenheid/ burn-out (4.450 werknemers) en klachten aan arm, nek of schouders (1.620 werknemers). Het RIVM schat dat contacteczeem (115.400 gevallen), KANS Klachten aan arm, nek en schouder. Dit wordt ook wel Repetitive Strain Injury (RSI) of klachten aan de bovenste extremiteiten genoemd. (Klachten aan arm, nek en schouder. Dit wordt ook wel Repetitive Strain Injury (RSI) of klachten aan de bovenste extremiteiten genoemd.) (110.600 gevallen) en lage rugaandoeningen (52.300) de meestvoorkomende nieuwe beroepsziekten in de werkzame beroepsbevolking zijn, op afstand gevolgd door depressie en overspannenheid/ burn-out (44.000 respectievelijk 40.600) (VZ-registraties; NCvB, 2018 NCvB, Beroepsziekten in Cijfers 2018, Amsterdam (2018) (NCvB, Beroepsziekten in Cijfers 2018, Amsterdam (2018)) ; Arbobalans, 2020 Arbobalans, Arbobalans 2020: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Leiden (2020) (Arbobalans, Arbobalans 2020: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Leiden (2020)) ).  

Tabel: Geschatte incidentie van beroepsziekten per diagnosecategorie

Bron: Arbobalans, 2020 Arbobalans, Arbobalans 2020: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Leiden (2020) (Arbobalans, Arbobalans 2020: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Leiden (2020))

^a Beroepsziekten gemeld door bedrijfsarts via Peilstation Intensief Melden (NCvB, 2019).
^b Zelfgerapporteerde beroepsziekten via NEA Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden)-2018 (TNO, 2019). 
^c Aantal gevallen van beroepsziekten in werkzame beroepsbevolking (gepensioneerden zijn niet meegenomen) (RIVM, 2018).
- minder dan 10 meldingen door bedrijfsartsen met een opgegeven populatie.
nb: niet bekend/berekend. 

In 2019 bijna 3.700 gevallen van beroepsziekten geregistreerd

In 2019 werden 3.691 aandoeningen door het NCvB als gevallen van beroepsziekten geregistreerd (NCvB, 2020 NCvB, Beroepsziekten in Cijfers 2020, Amsterdam (2020) (NCvB, Beroepsziekten in Cijfers 2020, Amsterdam (2020)) ). Het aantal meldingen van beroepsziekten was ongeveer gelijk voor mannen en vrouwen. De meeste meldingen waren voor psychische aandoeningen (2.222, dat is 60,2% van het totaal aantal registraties), gevolgd door aandoeningen aan het bewegingsapparaat (994, 25% van totaal aantal registraties). Hoewel arbodiensten sinds 1999 verplicht zijn gevallen van beroepsziekten te melden aan het NCvB, is er naar schatting sprake van een onderrapportage van het werkelijke aantal. De meeste meldingen van beroepsziekten zijn afkomstig van bijna 800 van de 1.765 bedrijfsartsen (NCvB, 2020 NCvB, Beroepsziekten in Cijfers 2020, Amsterdam (2020) (NCvB, Beroepsziekten in Cijfers 2020, Amsterdam (2020)) ). Bedrijfsartsen noemen als belemmerende factoren bij melden (SER, 2014 SER, Betere zorg voor werkenden. Een visie op de toekomst van de arbeidsgerelateerde zorg, Den Haag (2014) (SER, Betere zorg voor werkenden. Een visie op de toekomst van de arbeidsgerelateerde zorg, Den Haag (2014)) ):

• onzekerheid over de juridische en/of economische consequenties van melden
• gebrek aan kennis bij de bedrijfsartsen
• gebrek aan tijd om te melden
• goede arbeidsomstandigheden, waardoor bedrijfsartsen niet hoeven te melden
• aversie van een kleine groep bedrijfsartsen tegen het melden van beroepsziekten, ondanks de wettelijke verplichting. 

Incidentie werkgebonden kanker

Volgens schattingen van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) waren er in 2018 in totaal 4.760 nieuwe gevallen van werkgebonden kanker. Ruim 3.300 daarvan treden op bij de gepensioneerde bevolking (na het 65e levensjaar). Dit komt doordat na blootstelling aan de kankerverwekkende stof vaak tientallen jaren verstrijken voordat de kanker tot uiting komt (latentietijd). De incidentie Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief. (Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief.) is voor mannen (3.540) bijna twee keer zo hoog dan vrouwen (1.200).   

Werkgebonden kanker vaak onopgemerkt

Nieuwe gevallen van werkgebonden kanker worden vaak niet opgemerkt door de bedrijfsarts omdat door de lange latentietijd de werknemer vaak al met pensioen is. In 2019 werden er 9 meldingen van werkgebonden kanker geregistreerd, waarvan 6 gevallen van mesothelioom. Hiermee blijven de bij het NCvB gemelde kankergevallenvallen sterk achter bij het aantal geschatte gevallen (NCvB, 2020 NCvB, Beroepsziekten in Cijfers 2020, Amsterdam (2020) (NCvB, Beroepsziekten in Cijfers 2020, Amsterdam (2020)) ). 

Aantal patiënten met CTE gedaald

In de periode 1998-2019 is het totaal aantal patiënten met de diagnose chronische toxische encefalopathie (CTE Chronische Toxische Encefalopathie. Syndroom dat diverse gedrags- en persoonlijkheidsveranderingen laat zien die samenhangen met de langdurige blootstelling aan bepaalde chemische stoffen. (Chronische Toxische Encefalopathie. Syndroom dat diverse gedrags- en persoonlijkheidsveranderingen laat zien die samenhangen met de langdurige blootstelling aan bepaalde chemische stoffen.)), vastgesteld door de Solvent Teams, sterk gedaald. Van 60 diagnosen in 1998 naar 4 diagnosen in 2017. Sinds 2018 is de diagnose CTE niet meer gesteld. CTE is ook bekend onder de naam organisch psychosyndroom (OPS Organisch Psycho Syndroom. Syndroom dat diverse gedrags-en persoonlijkheidsveranderingen laat zien die samenhangen met de langdurige blootstelling aan bepaalde chemische stoffen. (Organisch Psycho Syndroom. Syndroom dat diverse gedrags-en persoonlijkheidsveranderingen laat zien die samenhangen met de langdurige blootstelling aan bepaalde chemische stoffen.)) of schildersziekte. De dalende trend wordt toegeschreven aan een groter bewustzijn van de schadelijke effecten van organische oplosmiddelen, zoals verven, lijmen en schoonmaakmiddelen. Dit heeft in Nederland geleid tot een sterk verminderde blootstelling (NCvB, 2020 NCvB, Beroepsziekten in Cijfers 2020, Amsterdam (2020) (NCvB, Beroepsziekten in Cijfers 2020, Amsterdam (2020)) ; NCvB, 2016 NCvB, Beroepsziekten in Cijfers 2016, Amsterdam (2016) (NCvB, Beroepsziekten in Cijfers 2016, Amsterdam (2016)) ).

Ongeveer 1,3 miljoen werknemers hebben hoog risico op burn-out-klachten 

Van alle werknemers:

• heeft 18,1 % (ongeveer 1,3 miljoen personen) naar eigen zeggen te maken met een mix van hoge taakeisen en lage autonomie. Daarmee is er een theoretisch hoger risico op burn-out-klachten. Gebaseerd op vragen naar blootstelling aan risico’s in de NEA Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden) 2019 (Arbobalans, 2020 Arbobalans, Arbobalans 2020: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Leiden (2020) (Arbobalans, Arbobalans 2020: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Leiden (2020)) ).
• heeft 17,3 % (ongeveer 1,2 miljoen personen) een hoger risico op het ontwikkelen van een daadwerkelijke burn-out; aangegeven door werknemers op een gevalideerde burn-outschaal in de NEA 2018. Bij een niveau van burn-out-klachten boven een wetenschappelijk vastgestelde grenswaarde bestaat een hoger risico op het ontwikkelen van een daadwerkelijke burn-out (Hooftman et al., 2019 Hooftman, W. E., Mars, G. M. J., Janssen, B., de Vroome, E. M. M., Janssen, B. J. M., Pleijers, A. J. S. F., Ramaekers, M. M. M. J., van den Boscche, S. N. J., Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2018: Methodologie en globale resultaten, Leiden / Heerlen (2019) (Hooftman, W. E., Mars, G. M. J., Janssen, B., de Vroome, E. M. M., Janssen, B. J. M., Pleijers, A. J. S. F., Ramaekers, M. M. M. J., van den Boscche, S. N. J., Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2018: Methodologie en globale resultaten, Leiden / Heerlen (2019)) ).
• heeft 2,2 % (ongeveer 155.900 personen) naar eigen zeggen het afgelopen jaar een door een arts als burn-out vastgestelde aandoening. Gebaseerd op de module Beroepsziekten in de NEA 2018, dus zelfgerapporteerd (Hooftman et al., 2019 Hooftman, W. E., Mars, G. M. J., Janssen, B., de Vroome, E. M. M., Janssen, B. J. M., Pleijers, A. J. S. F., Ramaekers, M. M. M. J., van den Boscche, S. N. J., Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2018: Methodologie en globale resultaten, Leiden / Heerlen (2019) (Hooftman, W. E., Mars, G. M. J., Janssen, B., de Vroome, E. M. M., Janssen, B. J. M., Pleijers, A. J. S. F., Ramaekers, M. M. M. J., van den Boscche, S. N. J., Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2018: Methodologie en globale resultaten, Leiden / Heerlen (2019)) ).
• heeft 0,6 % (40.600 personen) op basis van medische registraties een burn-out. Op basis van een schatting door het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) van het werkgerelateerde deel van in 2018 in Volksgezondheid en zorgregistraties opgenomen veel voorkomende ziekten.
• heeft <0,1% (1.664 personen) een door bedrijfsartsen gediagnosticeerde burn-out. Gebaseerd op meldingen door bedrijfsartsen aan het Peilstation Intensief Melden (PIM Peilstation Intensief Melden (Peilstation Intensief Melden)) van het NCvB in 2018 (PIM).

Figuur: burn-out-klachten

(cijfers betreffen incidentie Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief. (Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief.))

Bijna 1,2 miljoen werknemers heeft vaak te maken met gevaarlijke stoffen 

Van alle werknemers

• heeft 16% (bijna 1,2 miljoen personen) naar eigen zeggen vaak of altijd te maken met gevaarlijke stoffen en/of besmettelijke personen tijdens hun werkzaamheden. Daarmee is er een theoretisch hoger risico op long- en luchtwegziekten. Gebaseerd op vragen uit de NEA Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden) 2019 (Arbobalans, 2020 Arbobalans, Arbobalans 2020: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Leiden (2020) (Arbobalans, Arbobalans 2020: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Leiden (2020)) ).
• heeft 1,1% (82.000 personen) wel eens verzuimd op het werk in verband met klachten aan de luchtwegen (Arbobalans, 2020 Arbobalans, Arbobalans 2020: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Leiden (2020) (Arbobalans, Arbobalans 2020: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Leiden (2020)) ).
• heeft 0,2% (13.700 personen) op basis van medische registraties een long- of luchtwegaandoening. Op basis van een schatting door het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) van het werkgerelateerde deel van in 2018 in VZ-registraties opgenomen veel voorkomende ziekten.
• heeft <0,01% (32 personen) een door bedrijfsartsen gediagnosticeerde long- of luchtwegaandoening. Gebaseerd op meldingen door bedrijfsartsen aan het Peilstation Intensief Melden (PIM Peilstation Intensief Melden (Peilstation Intensief Melden)) van het NCvB in 2019 (PIM, 2020).

Figuur: Luchtwegziekten

(cijfers betreffen incidentie Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief. (Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief.))