Breed palet aan factoren bepalend voor ons beweeggedrag

Verschillende factoren zijn van invloed op ons beweeggedrag. Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft een overzicht gemaakt van deze achterliggende factoren. Daarbij gaat het om persoonsgebonden factoren, leefstijl, de sociale – en fysieke omgeving en overstijgende drijvende krachten, zoals maatschappelijke ontwikkelingen en trends.

Meer informatie


Lichamelijke activiteit beschermt tegen tal van ziekten

Regelmatig bewegen heeft verschillende gezondheidsvoordelen. Zo kan bewegen het risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2, een beroerte, depressies, borst- en darmkanker en vroegtijdig overlijden verlagen (PAGAC 2018PAGAC, Physical Activity Guidelines Advisory Committee Scientific Report, Washington, DC (2018); Gezondheidsraad 2017Gezondheidsraad, Beweegrichtlijnen 2017, Den Haag (2017)). Ook kan regelmatig bewegen de kwaliteit van slaap verbeteren en het risico op gewichtstoename verlagen. Voor ouderen verlaagt bewegen daarnaast het risico op botbreuken, lichamelijke beperkingen, cognitieve achteruitgang en dementie (PAGAC 2018PAGAC, Physical Activity Guidelines Advisory Committee Scientific Report, Washington, DC (2018); Gezondheidsraad 2017Gezondheidsraad, Beweegrichtlijnen 2017, Den Haag (2017)). Matig intensieve lichamelijke activiteit, zoals fietsen of stevig wandelen, heeft al een gunstig effect op de gezondheid. Zwaar intensieve lichamelijke activiteit, zoals hardlopen, voetballen en tennis, bevordert bovendien de conditie van hart en longen, ofwel de cardiorespiratoire fitheid. Een nadeel van bewegen is het risico op blessures, maar de voordelen wegen op tegen de nadelen (PAGAC 2018PAGAC, Physical Activity Guidelines Advisory Committee Scientific Report, Washington, DC (2018)). 

Verband tussen bewegen en gezondheid

De Gezondheidsraad adviseert in de huidige beweegrichtlijnen minstens 150 minuten per week verdeeld over diverse dagen aan matig intensieve inspanning, zoals wandelen en fietsen. Mensen die langer, vaker en/of intensiever bewegen, kunnen extra gezondheidswinst behalen. Veel studies wijzen echter wel in de richting van een curve-lineair verband. Dit wil zeggen dat de gezondheidswinst met een lange duur van lichamelijke activiteit afvlakt (PAGAC 2018PAGAC, Physical Activity Guidelines Advisory Committee Scientific Report, Washington, DC (2018)​​​​​).

Voldoende bewegen gunstig voor mensen met chronische aandoening

Voldoende bewegen verkleint het risico op het ontwikkelen van een chronische aandoening. Voor mensen die al een chronische aandoening hebben, neemt het risico op het krijgen van nog een chronische aandoening (multimorbiditeit) of op het verergeren van hun huidige ziekte af. Ook kan bewegen de kwaliteit van leven en fysieke functies verbeteren. Dit geldt voor bijvoorbeeld aandoeningen als artrosecoronaire hartziekten, en diabetes mellitus type 2 (PAGAC 2018PAGAC, Physical Activity Guidelines Advisory Committee Scientific Report, Washington, DC (2018)​​​​​). 

Verlaagt direct het risico op de volgende ziekten en aandoeningen Verlaagt indirect (via determinanten) het risico op ziekten en aandoeningen
Beroerte Bloeddruk Bloeddruk of tensie is de kracht waarmee het hart het bloed de vaten inpompt. (Bloeddruk of tensie is de kracht waarmee het hart het bloed de vaten inpompt.)
Borstkanker Botdichtheid
Coronaire hartziekten, o.a. acuut myocard infarct Cognitief functioneren
Depressie Glucose-intolerantie en insulinegevoeligheid
Diabetes mellitus type 2 Overgewicht en vetpercentage
Dikkedarmkanker Ratio HDL/LDL-cholesterol Low density lipoprotein cholesterol. Lage Dichtheid Lipoproteïne, ook het 'slechte cholesterol' genoemd. LDL vervoert cholesterol naar de cellen en spieren. Onderweg nestelt LDL zich gemakkelijk in de wanden van slagaders waardoor de slagaders kunnen vernauwen en dichtslibben (slagaderverkalking). (Low density lipoprotein cholesterol. Lage Dichtheid Lipoproteïne, ook het 'slechte cholesterol' genoemd. LDL vervoert cholesterol naar de cellen en spieren. Onderweg nestelt LDL zich gemakkelijk in de wanden van slagaders waardoor de slagaders kunnen vernauwen en dichtslibben (slagaderverkalking).)
Osteoporose Triglyceridengehalte
Valincidenten bij ouderen  

Ziektelast en sterfte

De bijdrage van te weinig bewegen aan de totale ziektelast De ziektelast wordt uitgedrukt in Disability Adjusted Life Years (DALY) en is opgebouwd uit het aantal verloren levensjaren (door vroegtijdige sterfte), en het aantal jaren geleefd met gezondheidsproblemen (bijvoorbeeld een ziekte), gewogen voor de ernst hiervan (ziektejaarequivalenten). (De ziektelast wordt uitgedrukt in Disability Adjusted Life Years (DALY) en is opgebouwd uit het aantal verloren levensjaren (door vroegtijdige sterfte), en het aantal jaren geleefd met gezondheidsproblemen (bijvoorbeeld een ziekte), gewogen voor de ernst hiervan (ziektejaarequivalenten).) (uitgedrukt in DALY Disability Adjusted Life Years. Maat voor ziektelast ('burden of disease') in een populatie; opgebouwd uit het aantal verloren levensjaren (door vroegtijdige sterfte), en het aantal jaren geleefd met gezondheidsproblemen (bijvoorbeeld een ziekte), gewogen voor de ernst hiervan … (Disability Adjusted Life Years. Maat voor ziektelast ('burden of disease') in een populatie; opgebouwd uit het aantal verloren levensjaren (door vroegtijdige sterfte), en het aantal jaren geleefd met gezondheidsproblemen (bijvoorbeeld een ziekte), gewogen voor de ernst hiervan …)'s) ligt in Nederland op 2,3%. Dit is lager dan de bijdrage van roken en overgewicht Er is sprake van overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 25 kg/m2 (Er is sprake van overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 25 kg/m2). Dit percentage is berekend op basis van de VTV In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland. (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.)-selectie van ziekten. Jaarlijks overlijden bijna 6000 mensen als gevolg van aandoeningen gerelateerd aan te weinig bewegen (VTV-2018). Zie ook: Ziektelast in DALY’s: Wat is de bijdrage van risicofactoren?


Negatieve gevolgen van veel zitten

Veel zitten hangt samen met een hoger risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en vroegtijdige sterfte. Dit verband is sterker naarmate mensen minder bewegen en is daarentegen bijna niet aanwezig bij mensen die zeer actief zijn en meer dan de Beweegrichtlijnen bewegen (PAGAC 2018PAGAC, Physical Activity Guidelines Advisory Committee Scientific Report, Washington, DC (2018); Gezondheidsraad 2017Gezondheidsraad, Beweegrichtlijnen 2017, Den Haag (2017)). De wetenschappelijke onderbouwing voor de causaliteit wordt niet door elk onderzoek bevestigd, maar er is wel consensus over dat te veel zitten negatieve gezondheidseffecten kan hebben. De Gezondheidsraad adviseert daarom om veel stilzitten te beperken (Gezondheidsraad 2017Gezondheidsraad, Beweegrichtlijnen 2017, Den Haag (2017)). 


  • S. van den Berg (RIVM)
  • E.L. Bieleman (RIVM)
  • E.M. Zantinge, red. (RIVM)