Wijzigingsdatum 16-02-2023

Groen heeft positieve en negatieve gevolgen voor gezondheid

De aanwezigheid van groen kan zowel een positieve als een negatieve invloed hebben op de gezondheid en het welbevinden van mensen. Groen kan niet alleen schade verminderen en herstel en/of gezond gedrag bevorderen, maar ook schade veroorzaken. Wat deze invloed van groen is, hangt af van een aantal eigenschappen van het groen, zoals nabijheid, hoeveelheid en kwaliteit. Daarnaast zijn er ook factoren vanuit de omgeving en het individu die invloed hebben op hoe groen tot bepaalde gezondheidsuitkomsten leidt.  Het conceptueel model in de figuur laat schematisch zien welke effecten groen kan hebben op gezondheid en welbevinden en welke mechanismen daaraan ten grondslag liggen. Het conceptueel model geeft de relaties en verbanden vereenvoudigd weer. De  werking van groen op gezondheid is echter zeer complex. Vanwege deze complexiteit en de invloed van de ruimtelijke en sociale context worden geen uitspraken gedaan over de grootte en prioritering van de effecten (den Hertog et al. 2022 den Hertog, F., van den Hout, K., Kruize, H., Brombacher, N. , Gootzen, de Jongh, D. , Kennisbundeling Groen en Gezondheid, Bilthoven (2022) (den Hertog, F., van den Hout, K., Kruize, H., Brombacher, N. , Gootzen, de Jongh, D. , Kennisbundeling Groen en Gezondheid, Bilthoven (2022)) ).

Figuur: Conceptueel model effecten van groen op gezondheid
Dit conceptueel model van de effecten van groen op gezondheid laat schematisch zien welke effecten groen kan hebben op gezondheid en welbevinden en welke mechanismen daaraan ten grondslag liggen

Bron: den Hertog et al. 2022 den Hertog, F., van den Hout, K., Kruize, H., Brombacher, N. , Gootzen, de Jongh, D. , Kennisbundeling Groen en Gezondheid, Bilthoven (2022) (den Hertog, F., van den Hout, K., Kruize, H., Brombacher, N. , Gootzen, de Jongh, D. , Kennisbundeling Groen en Gezondheid, Bilthoven (2022))

Groen kan direct en indirect effect op zowel fysieke als mentale gezondheid hebben

Groen kan effect hebben op zowel de fysieke als de mentale gezondheid en welbevinden (zie tabel). Daarnaast is er onderscheid tussen directe en meer indirecte gezondheidseffecten.  Directe gezondheidseffecten treden kort na het contact met groen op, zoals allergische reacties en ontspan­ning. De meer indirecte gezondheidseffecten ontstaan pas op langere termijn, zoals hart- en vaatziekten en een betere werking van het immuunsysteem. Groen kan ook bijdragen aan het verkleinen van gezondheidsverschillen, het vergroten van de sociale cohesie in een buurt, het in stand houden van biodiversiteit en het temperen van effecten van klimaatverandering, zoals hittestress en wateroverlast. Ook op deze manier kan groen indirect gevolgen hebben voor de gezondheid en het welbevinden van mensen (den Hertog et al. 2022 den Hertog, F., van den Hout, K., Kruize, H., Brombacher, N. , Gootzen, de Jongh, D. , Kennisbundeling Groen en Gezondheid, Bilthoven (2022) (den Hertog, F., van den Hout, K., Kruize, H., Brombacher, N. , Gootzen, de Jongh, D. , Kennisbundeling Groen en Gezondheid, Bilthoven (2022)) ).

Groene Baten Planner berekent gezondheidswinst groen in de leefomgeving

De Groene Baten Planner is een tool die de maatschappelijke en financiële waarde van groen voor de leefomgeving berekent. Het geeft bijvoorbeeld inzicht in wat de aanleg van groen oplevert voor de biodiversiteit, de gezondheid van mensen, het woongenot en de waarde van huizen. Ook laat de tool zien waar groen de meeste kansen biedt. HIermee kan de Groene Baten Planner beleidsmakers helpen met het maken van keuzes bij stedelijke ontwikkeling.

Tabel: Gezondheidseffecten van groen
Gezondheidseffecten van groen
Fysieke gezondheidseffecten
Overgewicht Er is sprake van overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 25 kg/m2 (Er is sprake van overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 25 kg/m2 ), diabetes type-2 en hart- en vaatziekten
  • Verminderen van overgewicht, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten, omdat een groene omgeving uitnodigt om te bewegen en ontspannen.
  • Verminderen van hart- en vaatziekten door stress reducerende werking van groen.
Luchtwegklachten
  • Verbeteren of verslechteren van luchtverontreiniging en luchtwegklachten afhankelijk van de lokale situatie (luchtverontreiniging kan blijven hangen door bomen langs drukke straten).
Allergieën
  • Verergeren van allergische klachten bij mensen die gevoelig zijn voor pollen.
  • Verminderen voorkomen van allergieën wanneer mensen (op jonge leeftijd) veel met groen in aanraking komen en minder gevoelig worden voor allergische reacties op het groen.
Infectieziekten
  • Vergroten kans op verspreiding van en risico op infectieziekten door mogelijke toename van dierpopula­ties die zoönotische ziekteverwekkers bij zich dragen.
  • Vergroten kans op parasitaire ziektes zoals toxocariasis en toxoplasmose bij besmetting groene plaatsen met uitwerpselen van honden of katten.
Zwangerschapsuitkomsten
  • Leidt tot hoger geboor­tegewicht, wat bevorderlijk is voor een gezonde fysieke en mentale ontwikkeling van het kind.
Bevorderde werking immuunsysteem
  • Gunstig effect op de werking van het immuunsysteem door de ontspanning en  stressreducerende werking die groen biedt.
  • Stimuleren werking immuunsysteem door blootstelling aan een diversiteit van micro-organismen waardoor bijvoorbeeld kinderen minder gevoelig kunnen worden voor allergieën.
Mortaliteit Sterfecijfer (Sterfecijfer)
  • Minder vroegtijdige sterfte.

Mentale gezondheidseffecten en welbevinden
Algemene mentale gezondheid
  • Samenhang met mentale gezondheid, onder andere door verandering in niveaus van angst, depressie en stress.
  • Samenhang met positievere emoties en meer ont­spanning.
Ervaren gezondheid
  • Verbeteren ervaren gezondheid door stress reducerende werking en doordat groen een beter welbevinden (zowel fysiek als mentaal welbevinden) stimuleert.
Slaapkwaliteit
  • Positief verband met voldoende slaap en een goed slaapritme.
Cognitieve fitheid
  • Bevorderen herstel van stress en aandachtsmoeheid en verbetert de cognitieve prestaties. Dit effect is het sterkst bij kinderen.
  • Leidt tot afname van emotionele- en gedragsproblemen, vooral bij kinderen en jongvolwassenen.
  • De bevindingen over de effecten van groen op gezondheid zijn samengevat op basis van gesprekken met experts en wetenschappelijke literatuur (den Hertog et al. 2022 den Hertog, F., van den Hout, K., Kruize, H., Brombacher, N. , Gootzen, de Jongh, D. , Kennisbundeling Groen en Gezondheid, Bilthoven (2022) (den Hertog, F., van den Hout, K., Kruize, H., Brombacher, N. , Gootzen, de Jongh, D. , Kennisbundeling Groen en Gezondheid, Bilthoven (2022)) ).
  • De tabel geeft een vereenvoudigde weergave van de effecten van groen. Het effect van groen wordt beïnvloed door diverse contextfactoren en randvoorwaarden. Daarom kan niet gesproken worden van een causaal verband. 

  • F. den Hertog (RIVM)
  • M.M. Harbers, red. (RIVM)