Blootstelling

Langetermijndoelstelling ozonconcentraties nog niet gehaald

De ozonconcentraties (O₃) liggen in 2021 onder de richtwaarde voor de bescherming van de volksgezondheid. Deze richtwaarde houdt in dat overschrijding van de hoogste 8-uursgemiddelde ozonconcentratie van 120 µg/m³ is toegestaan op maximaal 25 dagen per jaar, gemiddeld over drie jaar. Tussen 1990 en 2009 is het aantal dagen met overschrijding gedaald, maar daarna niet meer. De langetermijndoelstelling (op geen enkele dag een overschrijding) wordt  nog niet gehaald (CLO: Ozon in lucht en volksgezondheid).

Breed palet aan factoren bepalend voor de luchtkwaliteit

Verschillende factoren zijn van invloed op de luchtkwaliteit. Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft een overzicht gemaakt van deze achterliggende factoren (zie: Overzicht oorzaken luchtkwaliteit). Daarbij gaat het om individuele factoren, waaronder leefstijl, factoren in de leef-, woon- en werkomgeving en overstijgende drijvende krachten, zoals maatschappelijke ontwikkelingen en trends. 

Gezondheidsgevolgen

Onderscheid in gezondheidseffecten door kortdurende en door langdurige blootstelling

Bij de effecten van luchtverontreiniging maken we onderscheid tussen effecten van kortdurende verhoogde blootstelling (gedurende enkele dagen tot weken) en de effecten van langdurige blootstelling (gedurende meerdere jaren). Een rapport van de Gezondheidsraad en twee rapporten van de Wereldgezondheidsorganisatie geven een uitgebreider overzicht van de gezondheidseffecten van luchtverontreiniging (Gezondheidsraad, 2018 Gezondheidsraad, Gezondheidswinst door schonere lucht. Gezondheidsraad Nr. 2018/01 (2018) (Gezondheidsraad, Gezondheidswinst door schonere lucht. Gezondheidsraad Nr. 2018/01 (2018)) ; WHO Europe, 2013 WHO Europe, Review of evidence on health aspects of air pollution – REVIHAAP Project. Technical Report, Bonn (2013) (WHO Europe, Review of evidence on health aspects of air pollution – REVIHAAP Project. Technical Report, Bonn (2013)) ; Héroux et al., 2015 Héroux, M, Anderson, H. R., Atkinson, R, Brunekreef, B., Cohen, A, Forastiere, F, Hurley, F, Katsouyanni, K, Krewski, D, Krzyzanowski, M, Künzli, N, Mills, I, Querol, X, Ostro, B, Walton, H, Quantifying the health impacts of ambient air pollutants: recommendations of a WHO/Europe project. (2015) (Héroux, M, Anderson, H. R., Atkinson, R, Brunekreef, B., Cohen, A, Forastiere, F, Hurley, F, Katsouyanni, K, Krewski, D, Krzyzanowski, M, Künzli, N, Mills, I, Querol, X, Ostro, B, Walton, H, Quantifying the health impacts of ambient air pollutants: recommendations of a WHO/Europe project. (2015)) ).

In 2013 overleden 2.200 mensen vroegtijdig door kortdurende blootstelling aan ozon

In 2013 veroorzaakte de kortdurende blootstelling aan ozon 2.200 vroegtijdige sterfgevallen, waarvan 200 aan ziekten van de ademhalingswegen en 1.100 aan hart- en vaatziekten. Bij vroegtijdige sterfte gaat het om een vermoede levensduurverkorting van enkele dagen tot weken. Daarnaast was in 2012 ongeveer 2% van de spoedopnamen voor ziekten aan de ademhalingswegen en 3% voor hart- en vaatziekten in Nederland het gevolg van kortdurende blootstelling aan ozon (Bron: Berekening gezondheidseffecten ozon). Sinds begin jaren 90 is de voortijdige sterfte door kortdurende blootstelling aan ozon licht toegenomen. Dit weerspiegelt de stabilisering van de ozonniveaus in de buitenlucht (CBS et al., 2015 CBS, PBL, Wageningen UR, Gezondheidseffecten van fijn stof en ozon, 1992 - 2013 (indicator 0340, versie 11, 13 mei 2015) (2015) (CBS, PBL, Wageningen UR, Gezondheidseffecten van fijn stof en ozon, 1992 - 2013 (indicator 0340, versie 11, 13 mei 2015) (2015)) ). De meest typische klachten van acute blootstelling aan ozon tijdens perioden van zomersmog zijn toename van luchtwegklachten, verergering van astma, meer medicijngebruik, longfunctiedaling en ontstekingsreacties. Er is nog onvoldoende informatie beschikbaar voor een kwantitatieve schatting van de gezondheidseffecten van langdurige blootstelling aan ozon (van Pul et al., 2011 van Pul, W. A. J., Fischer, P.H., de Leeuw, F. A. A. M., Maas, R.J.M., Mooibroek, D., van Noije, T. P. C., Roemer, M. G. M., Sterkenburg, A., Dossier ozon 2011: Een overzicht van de huidige stand van kennis over ozon op leefniveau in Nederland, Bilthoven (2011) (van Pul, W. A. J., Fischer, P.H., de Leeuw, F. A. A. M., Maas, R.J.M., Mooibroek, D., van Noije, T. P. C., Roemer, M. G. M., Sterkenburg, A., Dossier ozon 2011: Een overzicht van de huidige stand van kennis over ozon op leefniveau in Nederland, Bilthoven (2011)) ).

Werkingsmechanisme ozon

Inademing van ozon kan leiden tot (ontstekings)schade aan weefsel van luchtwegen en longen, en veranderingen in longfuncties (van Pul et al., 2011 van Pul, W. A. J., Fischer, P.H., de Leeuw, F. A. A. M., Maas, R.J.M., Mooibroek, D., van Noije, T. P. C., Roemer, M. G. M., Sterkenburg, A., Dossier ozon 2011: Een overzicht van de huidige stand van kennis over ozon op leefniveau in Nederland, Bilthoven (2011) (van Pul, W. A. J., Fischer, P.H., de Leeuw, F. A. A. M., Maas, R.J.M., Mooibroek, D., van Noije, T. P. C., Roemer, M. G. M., Sterkenburg, A., Dossier ozon 2011: Een overzicht van de huidige stand van kennis over ozon op leefniveau in Nederland, Bilthoven (2011)) ).

Tabel: Sterfte en ziekenhuisopnamen door kortdurende blootstelling aan ozon in Nederland

Bron: Berekening gezondheidseffecten ozon.

• Uitgaande van 8-uursgemiddelde ozonconcentraties (van 12 tot 20 uur) van 58 ug/m³.
• Alle oorzaken zijn exclusief sterfgevallen met niet-natuurlijke doodsoorzaken.
• Ziekenhuisgegevens voor 2013 waren nog niet beschikbaar. 
• De schattingen verschillen van die op het Compendium voor de Leefomgeving (CBS et al., 2015 CBS, PBL, Wageningen UR, Gezondheidseffecten van fijn stof en ozon, 1992 - 2013 (indicator 0340, versie 11, 13 mei 2015) (2015) (CBS, PBL, Wageningen UR, Gezondheidseffecten van fijn stof en ozon, 1992 - 2013 (indicator 0340, versie 11, 13 mei 2015) (2015)) ) omdat de berekeningen voor VZinfo.nl zijn gebaseerd op de relatieve risicocijfers uit de HRAPIE Health risks of air pollution in Europe - HRAPIE Project (Health risks of air pollution in Europe - HRAPIE Project)-studie van de WHO (WHO Europe, 2013 WHO Europe, Health risks of air pollution in Europe – HRAPIE project Recommendations for concentration–response functions for cost–benefit analysis of particulate matter, ozone and nitrogen dioxide, Copenhagen (2013) (WHO Europe, Health risks of air pollution in Europe – HRAPIE project Recommendations for concentration–response functions for cost–benefit analysis of particulate matter, ozone and nitrogen dioxide, Copenhagen (2013)) ).
• Bij de berekeningen is er van uit gegaan dat er geen drempelwaarde bestaat waaronder geen effecten meer zullen optreden. Dit wijkt af van de HRAPIE-aanbeveling om dagen met een maximale 8-uursgemiddelde ozonconcentratie van minder dan 20 ug/m³ niet in de berekeningen te betrekken.