Meer fijn stof bij steden, grote veestallen en industrie

Op de kaart is te zien hoeveel fijn stof er gemiddeld in de lucht zat in Nederland in 2022. Het gaat om PM10  deeltjes die kleiner zijn dan 10 micrometer. Hoe minder fijn stof hoe beter de luchtkwaliteit. Op de kaart zijn de steden als oranje vlekken zichtbaar. Op deze plekken zit meer fijn stof in de lucht dan op andere plekken. Dit komt doordat verkeer een bron van fijn stof is. Ook veestallen, industrie en houtstook zijn mogelijke bronnen. Op de blauwe plekken op de kaart ligt de concentratie onder de WHO-advieswaarde  (Kenniscentrum InfoMil). De lucht bevatte in 2022 iets meer fijn stof dan in 2021. De concentratie van fijn stof met deeltjesgrootte van 10 micrometer (PM10) was ongeveer 6% hoger. Dit kan komen door schommelingen in het weer (Hoogerbrugge et al. 2023Hoogerbrugge, R., Hazelhorst, S., Huitema, M., Siteur, K.R., Smeets, W., Soenario, I., Visser, S., de Vries, W.J., Wichink Kruit, R.J., Grootschalige concentratiekaarten Nederland. Rapportage 2023, Bilthoven (2023)). Naar verwachting is de concentratie fijn stof in 2030 lager dan in 2021: ongeveer 9% voor PM10. Dat komt vooral omdat er naar verwachting steeds minder gassen worden uitgestoten waaruit fijn stof kan ontstaan (secundair fijnstof).


Langs drukke verkeerswegen en in steden overschrijding van de norm

De kaart geeft een beeld van de jaargemiddelde concentratie van stikstofdioxide in 2022. Drukke (snel)wegen zijn als een rode lijn te herkennen op de kaart. Daar zit veel stikstofdioxide in de lucht. Ook in steden zie je hogere concentraties. Dit komt doordat stikstofdioxide in uitlaatgassen van verkeer zit. Ook industrie is een mogelijke bron (RIVM 2021RIVM, Stikstofdioxide 2019 (NO2), Bilthoven (2021)). Op de blauwe plekken op de kaart ligt de concentratie onder de WHO-advieswaarde voor NO2  (Kenniscentrum InfoMil).Er zat gemiddeld ongeveer 4% meer stikstofdioxide in de lucht in 2022 dan in 2021. Naar verwachting zal de concentratie stikstofdioxide in 2030 ongeveer 26% lager zijn dan in 2021. Dit komt vooral door de daling van de bijdrage uit het buitenland en doordat Nederlandse nieuwe auto’s schoner zijn (Hoogerbrugge et al. 2023Hoogerbrugge, R., Hazelhorst, S., Huitema, M., Siteur, K.R., Smeets, W., Soenario, I., Visser, S., de Vries, W.J., Wichink Kruit, R.J., Grootschalige concentratiekaarten Nederland. Rapportage 2023, Bilthoven (2023)).


Hoge geluidbelasting in de Randstad

De kaart geeft de gecumuleerde geluidbelasting door weg- en railverkeer, luchtvaart, industrie en windturbines in Nederland weer in het aantal dB Decibel. Logaritmische eenheid die vooral gebruikt wordt voor de aanduiding van geluidssterkte. (Decibel. Logaritmische eenheid die vooral gebruikt wordt voor de aanduiding van geluidssterkte.)(A). De grootste geluidbelasting treedt op nabij wegen, spoorwegen en de aan- en uitvliegroutes bij Schiphol. Wegverkeer veroorzaakt de meeste geluidhinder. Vanwege het lokale karakter van geluid zijn de wegen en spoorwegen met de hoogste geluidbelasting apart herkenbaar. Uit het jaarlijkse Onderzoek Beleving Woonomgeving blijkt dat in 2020 12,9% van alle inwoners van Nederland van 16 jaar en ouder ernstige hinder door geluid van wegverkeer ondervindt. Vooral  motoren en brommers waren grote bronnen van ernstige geluidhinder door wegverkeer. Daarnaast ondervond 5,6% ernstige hinder door geluid van vliegverkeer en 2,4% door geluid van railverkeer (van Poll & Simon 2021van Poll, R, Simon, S.N., Ernstige hinder en slaapverstoring in Nederland – Onderzoek Beleving Woonomgeving (OBW) 2020. Hinder in tijden van corona, Bilthoven (2021)). 


Leefbaarheid meeste Nederlandse gemeenten goed

De kaart toont de leefbaarheid per gemeente, zoals gemeten met de Leefbaarometer. Het grootste deel van de Nederlandse gemeenten scoort goed. De Leefbaarometer laat zien dat naarmate de stedelijkheid minder groot is, de leefbaarheid van het gebied door bewoners beter wordt gewaardeerd. Behalve voor het kenmerk voorzieningen geldt: hoe stedelijker, hoe ongunstiger de score (Leidelmeijer & Mandemakers 2022Leidelmeijer, K., Mandemakers, J., Leefbaarheid in Nederland 2020 Een analyse op basis van de Leefbaarometer 3.0, Amsterdam (2022)). Bij dorpen in krimpregio’s zijn de laatste jaren meer voorzieningen verdwenen, maar de bewoners zijn alsnog zeer positief over de leefbaarheid in hun woonplaats (Reches & Meere 2022Reches, L., Meere, F., Het platteland in beeld Leyla Reches Freek de Meere Aandacht voor de veiligheid en leefbaarheid, Utrecht (2022)).  Het gaat steeds beter met de leefbaarheid in Nederlandse steden en dorpen. Tegelijkertijd zijn er wijken en buurten waar de leefbaarheid structureel onder druk staat en bewoners ontevreden zijn over de eigen leefomgeving. Zie de Leefbaarometer voor kaarten op wijk- en buurtniveau.

Wat is de Leefbaarometer?

De Leefbaarometer is een instrument waarmee een inschatting wordt gegeven van de leefbaarheid zoals bewoners die ervaren. Het instrument doet dat op basis van allerlei feitelijke kenmerken van gebieden – zoals criminaliteit en overlast, voorzieningen, fysieke kenmerken van de woonomgeving en bevolkingssamenstelling.


  • C.M. Deuning (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu))