Voorkómen van optreden en verspreiden van infecties doel preventie
Het doel van preventie van zorginfecties is in de eerste plaats het voorkómen van de infecties en de gevolgen daarvan, zoals ziekte en sterfte. In de tweede plaats richt preventie van zorginfecties zich op het voorkómen van verspreiding van infecties. Patiënten die een zorginfectie oplopen, al dan niet met een (resistent) micro-organisme, kunnen een andere patiënt besmetten.
Twee typen preventieve activiteiten onder deel van kwaliteitscyclus
De preventie van zorggerelateerde infecties omvat twee typen preventieve activiteiten:
- het stimuleren van infectiepreventie;
- surveillance van zorggerelateerde infecties.
Deze twee preventieve activiteiten worden onderverdeeld in verschillende maatregelen (zie tabel) en zijn beide onderdeel van de zogeheten kwaliteitscyclus of PDCA-cyclus (Plan Do Check en Act). Op basis van resultaten van de surveillance kunnen preventieve maatregelen worden voorgesteld en uitgevoerd. Het effect van die maatregelen wordt gemeten wat vervolgens kan leiden tot nieuwe of bijstelling van bestaande maatregelen. Het effect van de nieuwe of aangepaste maatregelen kan ook weer gemeten worden. Zo ontstaat een cyclus van handelingen gericht op kwaliteitsverbetering. Op de website www.zorginzicht.nl van het Zorginstituut Nederland staat een openbaar register van kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten. Hiermee kan iedereen in Nederland zien wat wordt verstaan onder goede zorg en hoe je goede zorg meet.
Optreden POWI na heup- of knieprothese te vergelijken via ziekenhuischeck.nl
Het optreden van een postoperatieve wondinfectie (POWI (Postoperatieve wondinfecties)) na het plaatsen van een heup- of knieprothese behoren tot de kwaliteitsindicatoren die aanbieders van medisch specialistisch zorg verplicht moeten aanleveren bij het Zorginstituut Nederland (Zorginstituut Nederland 2022 (Zorginstituut Nederland, Aanleverinstructie kwaliteitsgegevens Medisch-specialistische zorg (MSZ) (2022)) ). Ze zijn ook opgenomen op www.ziekenhuischeck.nl zodat ziekenhuizen onderling te vergelijken zijn voor wat betreft het optreden van deze POWI’s. Ziekenhuizen hebben deze website gemaakt om meer inzicht te geven in de kwaliteit van zorg.
Surveillance van zorginfecties vindt plaats via PREZIES en SNIV
PREZIES (Preventie van Ziekenhuisinfecties door Surveillance) is een landelijk surveillancenetwerk voor zorginfecties in ziekenhuizen en zelfstandige behandelcentra. SNIV (Surveillance Netwerk Infectieziekten Verpleeghuizen) is een netwerk van verpleeghuizen dat functioneert als peilstation voor de landelijke surveillance van infectieziekten in verpleeghuizen. Surveillance (Een systeem dat (actueel) inzicht geeft in de ontwikkeling van het vóórkomen van zowel infectieziekten als ziekteverwekkers. Dit houdt in de systematische verzameling, analyse en interpretatie van gegevens en vervolgens de rapportage.) van zorginfecties is ook onderdeel van het AMR programma dat is belegd bij de regionale zorgnetwerken (RIVM 2022 (RIVM, Nationale aanpak antibioticaresistentie - Regionale aanpak, Bilthoven (2022)) ).
Deelname surveillance zelfstandige behandelcentra en verpleeghuizen is beperkt
De deelname van zelfstandige behandelcentra (ZBC’s) aan PREZIES is nog beperkt. In 2019 namen 4 ZBC’s met in totaal 8 locaties deel aan de surveillance van postoperatieve wondinfecties (RIVM 2021 (RIVM, PREZIES. Referentiecijfers 2016 t/m 2020: Prevalentieonderzoek zorginfecties ziekenhuizen., Bilthoven (2021))
). Dit heeft onder andere te maken met het feit dat niet alle ZBC’s de indicatoringrepen uitvoeren die binnen PREZIES kunnen worden gesurveilleerd.
In de periode 2015-2019 hebben aan het prevalentie (Het aantal gevallen of personen met een bepaalde ziekte op een bepaald moment (punt-prevalentie), ooit in het leven (lifetime prevalentie) of in een bepaalde periode, bijvoorbeeld per jaar (periode-prevalentie), absoluut of relatief.)-onderzoek van SNIV 47 zorggroepen met 101 locaties deelgenomen (SNIV 2022 (SNIV, Referentiecijfers 2015-2019: Prevalentieonderzoek verpleeghuizen (SNIV), Bilthoven (2022))
). Aan de wekelijkse incidentiemeting van infectieziekten hebben in de periode 2016-2020 40 unieke verpleeghuizen deelgenomen (SNIV 2022 (SNIV, Surveillance Netwerk Infectieziekten in Verpleeghuizen. Resultaten van wekelijkse surveillance. Referentiecijfers 2016– 2020, Bilthoven (2022))
).
Tabel: Activiteiten en bijbehorende maatregelen voor de preventie van zorggerelateerde infecties
Activiteit |
Maatregel |
Doelgroep |
Uitvoerder |
---|---|---|---|
Stimuleren van infectiepreventie |
Ontwikkelen richtlijnen infectiepreventie (o.a. MRSA (Methicilline Resistente Staphylococcus aureus )), Kwaliteitswet zorginstellingen |
Personeel in zorginstellingen |
Overheid, SRI, SWAB (Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid ) |
Stimuleren van infectiepreventie | Implementeren richtlijnen infectiepreventie | Personeel in zorginstellingen | Artsen-microbioloog, deskundigen infectiepreventie |
Surveillance zorggerelateerde infecties |
Systematisch verzamelen, analyseren en rapporteren van infectiepercentages |
Personeel in zorginstellingen, IGJ (Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. De Inspectie verzorgt het toezicht op de kwaliteit van de zorg, medische producten en jeugdhulp.), overheid, patiënten |
Overheid, RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) |
Preventieve activiteiten gericht op specifieke zorginfecties
Infectiepreventie gericht op (medisch) handelen en risicogroepen
De preventie van zorginfecties bij alle patiënten is enerzijds gebaseerd op het naleven van basishygiënemaatregelen (zoals handhygiëne) en anderzijds op specifieke (medische) handelingen van artsen, verpleegkundigen en andere medewerkers in de zorginstellingen. Ouderen zijn een belangrijke risicogroep voor zorginfecties. Om de handhygiëne te verbeteren heeft SNIV heeft een toolkit voor handhygiëne ontwikkeld met daarin aandacht voor 5 momenten voor handhygiëne (SNIV 2022 (SNIV, Handhygiëne: Waarom, Wie en Wanneer? (2022)) ).
Tabel: Specifieke maatregelen ter preventie van verschillende zorginfecties
Zorginfectie |
Preventieve maatregelen |
---|---|
Postoperatieve wondinfectie |
Optimale pre-operatieve zorg, waaronder:
|
Optimale peri-operatieve zorg, waaronder:
|
|
Surveilleren van POWI’s met terugkoppeling van de resultaten naar betrokken medewerkers. |
|
Urineweginfectie |
Het gebruik van urethrakatheters beperken; bij gebruik de indicatie dagelijks beoordelen, zodat de duur van gebruik beperkt kan worden. |
Luchtweginfectie |
Stimuleren van goed doorademen en ophoesten van slijm bij postoperatieve patiënten door toedienen van adequate pijnstilling en begeleiding door fysiotherapeuten. |
Sepsis (Sepsis is een klinisch syndroom dat gekenmerkt wordt door een algemene ontstekingsreactie van het hele lichaam op een infectie. Het is een zeer ernstige aandoening met een aanzienlijke kans dat de patiënt in korte tijd overlijdt. Vaak wordt het omschreven als bloedvergiftiging. )/bacteriëmie |
Voorkomen van primaire infecties, door vroegtijdige signalering en behandeling. |
Infecties van het maagdarmkanaal |
Het hanteren van de algemene voorzorgsmaatregelen, waardoor kruisbesmettingen binnen een zorginstelling kunnen worden voorkomen. |
- T.E.M. Hopmans (RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu))
- M. Habers, red. (RIVM)