Voorkómen van optreden en verspreiden van infecties doel preventie

Het doel van preventie van zorginfecties is in de eerste plaats het voorkómen van de infecties en de gevolgen daarvan, zoals ziekte en sterfte. In de tweede plaats richt preventie van zorginfecties zich op het voorkómen van verspreiding van infecties. Patiënten die een zorginfectie oplopen, al dan niet met een (resistent) micro-organisme, kunnen een andere patiënt besmetten. 

Twee typen preventieve activiteiten onder deel van kwaliteitscyclus

De preventie van zorggerelateerde infecties omvat twee typen preventieve activiteiten:

  • het stimuleren van infectiepreventie;
  • surveillance van zorggerelateerde infecties.

Deze twee preventieve activiteiten worden onderverdeeld in verschillende maatregelen (zie tabel) en zijn beide onderdeel van de zogeheten kwaliteitscyclus of PDCA-cyclus (Plan Do Check en Act). Op basis van resultaten van de surveillance kunnen preventieve maatregelen worden voorgesteld en uitgevoerd. Het effect van die maatregelen wordt gemeten wat vervolgens kan leiden tot nieuwe of bijstelling van bestaande maatregelen. Het effect van de nieuwe of aangepaste maatregelen kan ook weer gemeten worden. Zo ontstaat een cyclus van handelingen gericht op kwaliteitsverbetering. Op de website www.zorginzicht.nl van het Zorginstituut Nederland staat een openbaar register van kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten. Hiermee kan iedereen in Nederland zien wat wordt verstaan onder goede zorg en hoe je goede zorg meet. 

Optreden POWI na heup- of knieprothese te vergelijken via ziekenhuischeck.nl

Het optreden van een postoperatieve wondinfectie (POWI Postoperatieve wondinfecties (Postoperatieve wondinfecties)) na het plaatsen van een heup- of knieprothese behoren tot de kwaliteitsindicatoren die aanbieders van medisch specialistisch zorg verplicht moeten aanleveren bij het Zorginstituut Nederland (Zorginstituut Nederland 2022 Zorginstituut Nederland, Aanleverinstructie kwaliteitsgegevens Medisch-specialistische zorg (MSZ) (2022) (Zorginstituut Nederland, Aanleverinstructie kwaliteitsgegevens Medisch-specialistische zorg (MSZ) (2022)) ). Ze zijn ook opgenomen op www.ziekenhuischeck.nl zodat ziekenhuizen onderling te vergelijken zijn voor wat betreft het optreden van deze POWI’s. Ziekenhuizen hebben deze website gemaakt om meer inzicht te geven in de kwaliteit van zorg.

Surveillance van zorginfecties vindt plaats via PREZIES en SNIV

PREZIES Preventie van Ziekenhuisinfecties door Surveillance (Preventie van Ziekenhuisinfecties door Surveillance) is een landelijk surveillancenetwerk voor zorginfecties in ziekenhuizen en zelfstandige behandelcentra. SNIV Surveillance Netwerk Infectieziekten Verpleeghuizen (Surveillance Netwerk Infectieziekten Verpleeghuizen) is een netwerk van verpleeghuizen dat functioneert als peilstation voor de landelijke surveillance van infectieziekten in verpleeghuizen. Surveillance Een systeem dat (actueel) inzicht geeft in de ontwikkeling van het vóórkomen van zowel infectieziekten als ziekteverwekkers. Dit houdt in de systematische verzameling, analyse en interpretatie van gegevens en vervolgens de rapportage. (Een systeem dat (actueel) inzicht geeft in de ontwikkeling van het vóórkomen van zowel infectieziekten als ziekteverwekkers. Dit houdt in de systematische verzameling, analyse en interpretatie van gegevens en vervolgens de rapportage.) van zorginfecties is ook onderdeel van het AMR programma dat is belegd bij de regionale zorgnetwerken (RIVM 2022 RIVM, Nationale aanpak antibioticaresistentie - Regionale aanpak, Bilthoven (2022) (RIVM, Nationale aanpak antibioticaresistentie - Regionale aanpak, Bilthoven (2022)) ). 

Deelname surveillance zelfstandige behandelcentra en verpleeghuizen is beperkt

De deelname van zelfstandige behandelcentra (ZBC’s) aan PREZIES is nog beperkt. In 2019 namen 4 ZBC’s met in totaal 8 locaties deel aan de surveillance van postoperatieve wondinfecties (RIVM 2021 RIVM, PREZIES. Referentiecijfers 2016 t/m 2020: Prevalentieonderzoek zorginfecties ziekenhuizen., Bilthoven (2021) (RIVM, PREZIES. Referentiecijfers 2016 t/m 2020: Prevalentieonderzoek zorginfecties ziekenhuizen., Bilthoven (2021)) ). Dit heeft onder andere te maken met het feit dat niet alle ZBC’s de indicatoringrepen uitvoeren die binnen PREZIES kunnen worden gesurveilleerd.
In de periode 2015-2019 hebben aan het prevalentie Het aantal gevallen of personen met een bepaalde ziekte op een bepaald moment (punt-prevalentie), ooit in het leven (lifetime prevalentie) of in een bepaalde periode, bijvoorbeeld per jaar (periode-prevalentie), absoluut of relatief. (Het aantal gevallen of personen met een bepaalde ziekte op een bepaald moment (punt-prevalentie), ooit in het leven (lifetime prevalentie) of in een bepaalde periode, bijvoorbeeld per jaar (periode-prevalentie), absoluut of relatief.)-onderzoek van SNIV 47 zorggroepen met 101 locaties deelgenomen (SNIV 2022 SNIV, Referentiecijfers 2015-2019: Prevalentieonderzoek verpleeghuizen (SNIV), Bilthoven (2022) (SNIV, Referentiecijfers 2015-2019: Prevalentieonderzoek verpleeghuizen (SNIV), Bilthoven (2022)) ). Aan de wekelijkse incidentiemeting van infectieziekten hebben in de periode 2016-2020 40 unieke verpleeghuizen deelgenomen (SNIV 2022 SNIV, Surveillance Netwerk Infectieziekten in Verpleeghuizen. Resultaten van wekelijkse surveillance. Referentiecijfers 2016– 2020, Bilthoven (2022) (SNIV, Surveillance Netwerk Infectieziekten in Verpleeghuizen. Resultaten van wekelijkse surveillance. Referentiecijfers 2016– 2020, Bilthoven (2022)) ). 

Tabel: Activiteiten en bijbehorende maatregelen voor de preventie van zorggerelateerde infecties

Activiteit

Maatregel

Doelgroep

Uitvoerder

Stimuleren van infectiepreventie

Ontwikkelen richtlijnen infectiepreventie (o.a. MRSA Methicilline Resistente Staphylococcus aureus (Methicilline Resistente Staphylococcus aureus )), Kwaliteitswet zorginstellingen

Personeel in zorginstellingen

Overheid, SRI, SWAB Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid (Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid )
Stimuleren van infectiepreventie Implementeren richtlijnen infectiepreventie Personeel in zorginstellingen Artsen-microbioloog, deskundigen infectiepreventie

Surveillance zorggerelateerde infecties

Systematisch verzamelen, analyseren en rapporteren van infectiepercentages

Personeel in zorginstellingen, IGJ Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.  De Inspectie verzorgt het toezicht op de kwaliteit van de zorg, medische producten en jeugdhulp. (Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.  De Inspectie verzorgt het toezicht op de kwaliteit van de zorg, medische producten en jeugdhulp.), overheid, patiënten

Overheid, RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)

Preventieve activiteiten gericht op specifieke zorginfecties

Infectiepreventie gericht op (medisch) handelen en risicogroepen

De preventie van zorginfecties bij alle patiënten is enerzijds gebaseerd op het naleven van basishygiënemaatregelen (zoals handhygiëne) en anderzijds op specifieke (medische) handelingen van artsen, verpleegkundigen en andere medewerkers in de zorginstellingen. Ouderen zijn een belangrijke risicogroep voor zorginfecties. Om de handhygiëne te verbeteren heeft SNIV heeft een toolkit voor handhygiëne ontwikkeld met daarin aandacht voor 5 momenten voor handhygiëne (SNIV 2022 SNIV, Handhygiëne: Waarom, Wie en Wanneer? (2022) (SNIV, Handhygiëne: Waarom, Wie en Wanneer? (2022)) ). 

Tabel: Specifieke maatregelen ter preventie van verschillende zorginfecties

Zorginfectie

Preventieve maatregelen

Postoperatieve wondinfectie

Optimale pre-operatieve zorg, waaronder:

  • behandeling van aanwezige infecties voorafgaand aan de operatieve ingreep
  • pre-operatieve opname periode in een ziekenhuis beperken
  • niet-pre-operatief ontharen
  • adequate toediening van antibioticaprofylaxe indien van toepassing.
 

Optimale peri-operatieve zorg, waaronder:

  • het op normale temperatuur houden van een patiënt tijdens de operatie (teveel afkoeling zorgt voor een slechtere doorbloeding van het weefsel)
  • handhaven van de discipline op de operatiekamer.
 

Surveilleren van POWI’s met terugkoppeling van de resultaten naar betrokken medewerkers.

Urineweginfectie

Het gebruik van urethrakatheters beperken; bij gebruik de indicatie dagelijks beoordelen, zodat de duur van gebruik beperkt kan worden.
De diurese bij patiënten met nierfunctiestoornissen of ouderen monitoren.

Luchtweginfectie

Stimuleren van goed doorademen en ophoesten van slijm bij postoperatieve patiënten door toedienen van adequate pijnstilling en begeleiding door fysiotherapeuten.
De indicatie voor intubatie bij beademing dagelijks beoordelen en zo de duur verkorten.
Eventueel toepassen van Selectieve Oro(faryngeale) Decontaminatie (SOD) of Selectieve Darm Decontaminatie (SDD) bij patiënten aan de beademing op de IC Intensive care. Op een IC-afdeling worden patiënten opgenomen bij wie de vitale functies gestoord of ernstig bedreigd zijn en bij wie vaak ademhaling, bloedsomloop en nierfunctie bewaakt en gedeeltelijk of geheel worden ondersteund of overgenomen. (Intensive care. Op een IC-afdeling worden patiënten opgenomen bij wie de vitale functies gestoord of ernstig bedreigd zijn en bij wie vaak ademhaling, bloedsomloop en nierfunctie bewaakt en gedeeltelijk of geheel worden ondersteund of overgenomen. ). Bij SOD worden bacteriën in de mondkeelholte bestreden met een pasta van antibiotica Antibiotica zijn medicijnen die bacteriën doden of remmen in de groei. Er zijn verschillende groepen antibiotica die onderling verschillen in chemische structuur. Daardoor zijn niet alle antibiotica tegen dezelfde bacteriën effectief.  (Antibiotica zijn medicijnen die bacteriën doden of remmen in de groei. Er zijn verschillende groepen antibiotica die onderling verschillen in chemische structuur. Daardoor zijn niet alle antibiotica tegen dezelfde bacteriën effectief.  ). Bij SDD wordt naast de pasta ook een antibioticum via een infuus toegediend.

Sepsis Sepsis is een klinisch syndroom dat gekenmerkt wordt door een algemene ontstekingsreactie van het hele lichaam op een infectie. Het is een zeer ernstige aandoening met een aanzienlijke kans dat de patiënt in korte tijd overlijdt. Vaak wordt het omschreven als bloedvergiftiging.  (Sepsis is een klinisch syndroom dat gekenmerkt wordt door een algemene ontstekingsreactie van het hele lichaam op een infectie. Het is een zeer ernstige aandoening met een aanzienlijke kans dat de patiënt in korte tijd overlijdt. Vaak wordt het omschreven als bloedvergiftiging. )/bacteriëmie

Voorkomen van primaire infecties, door vroegtijdige signalering en behandeling.
Terughoudendheid in het gebruik van intravasale katheters; bij gebruik optimale voorzorgsmaatregelen nemen bij het inbrengen en verzorgen van de katheters. De indicatie voor gebruik moet dagelijks worden beoordeeld.

Infecties van het maagdarmkanaal

Het hanteren van de algemene voorzorgsmaatregelen, waardoor kruisbesmettingen binnen een zorginstelling kunnen worden voorkomen.
Terughoudendheid met voorschrijven van antibiotica.

  • T.E.M. Hopmans (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu))
  • M. Habers, red. (RIVM)