Informed consent
Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) ontvangt sinds 1 januari 2022 de gegevens van een deel van de vaccinaties anoniem. Dat gebeurt als mensen geen toestemming geven om hun gegevens met het RIVM te delen. Anonieme vaccinaties kunnen niet worden meegeteld voor de vaccinatiegraad. Dat komt doordat de informatie die nodig is om de vaccinatiegraad te bepalen dan niet bekend is. Bijvoorbeeld in welk jaar het gevaccineerde kind is geboren. De geregistreerde vaccinatiegraad is daarom lager dan de werkelijke vaccinatiegraad. Daarnaast worden de cijfers voor de DKTP (Difterie, kinkhoest, tetanus, polio)-Hib (Haemophilus influenza type b)-HepB-vaccinatiegraad bij zuigelingen ook negatief beïnvloed door het deels ontbreken van de DKTP-schema-indicatie.
Interpretatie regionale verschillen
Het is belangrijk voorzichtig te zijn bij de interpretatie van verschillen tussen regio’s of gemeenten en verschillen tussen jaren binnen eenzelfde regio of gemeente. Dit kunnen daadwerkelijke verschillen zijn maar ze kunnen ook deels veroorzaakt worden door de mate waarin op regionaal niveau informed consent wordt geregistreerd en de DKTP-schema-indicatie wordt doorgegeven. De mate van informed consent is niet alleen afhankelijk van de bereidheid van gevaccineerden en/of de ouder(s) om toestemming te geven voor gegevensuitwisseling maar ook van de inspanning van de betreffende JGZ (Jeugdgezondheidszorg)-organisatie(s) om toestemming te verkrijgen en verschilt ook per vaccinsoort.
Vaccinatiegraad (exclusief anonieme vaccinaties)
De vaccinatiegraad voor verslagjaar 2024 wordt weergegeven inclusief vaccinaties die later (na de leeftijd van 5 jaar) zijn gegeven. De vaccinatiegraad is exclusief anonieme vaccinaties. In verslagjaar 2024 was tenminste 82,4% van de kleuters die in 2018 zijn geboren voldoende beschermd tegen DKTP (Difterie, kinkhoest, tetanus, polio). Het percentage voldoende beschermd betreft de som van het percentage gerevaccineerd en het percentage basisimmuun op de leeftijd tussen 2 en 5 jaar (deze laatste groep komt niet in aanmerking voor revaccinatie). In datzelfde jaar was tenminste 86,1% van de zuigelingen die in 2021 geboren zijn voldoende gevaccineerd tegen DKTP. Voor schoolkinderen geboren in 2013 was het percentage voor DTP (Difterie, tetanus, pertussis) tenminste 81,1% (van Lier et al. 2024van Lier, E.A., Hament, J-M, Knijff, M., Westra, M., Giesbers, H., Drijfhout, I.H., van Winsen, D., de Melker, H.E., van Vliet, J.A., Vaccinatiegraad Rijksvaccinatieprogramma Nederland. Verslagjaar 2024, Bilthoven (2024)). Gemeenten met een lage vaccinatiegraad vinden we van oudsher vooral in de zogenaamde 'Biblebelt'. Dit is een gebied met een relatief grote vertegenwoordiging van bevindelijk gereformeerden. Het gebied strekt zich uit van de Zeeuwse eilanden via het Zuid-Hollandse en Utrechtse platteland naar de Noord-Veluwe en de kop van Overijssel. Tegenwoordig is de Biblebelt in de geografische kaarten minder duidelijk zichtbaar: ook in andere gemeenten zien we een lagere vaccinatiegraad. Echter: de geregistreerde vaccinatiegraad is een onderrapportage van de werkelijke vaccinatiegraad omdat anonieme vaccinaties niet kunnen worden meegeteld.
Regionale clustering
Een aanwijzing dat het in de Biblebelt om regionale clustering van gelijkgestemden gaat, is het aantal SGP-stemmers. In hun kringen leven religieuze bezwaren tegen vaccinatie. Het sociale leven (kerk, school, werk en ontspanning) speelt zich grotendeels binnen eenzelfde groep af. Door deze clustering van niet-gevaccineerden, kunnen epidemieën ontstaan: polio zowel in 1978 als in 1992/1993; mazelen in 1999/2000, 2008 en 2013/2014, rodehond in 2004/2005 en de bof in 2007 en 2011/2012.
Meer informatie
Informed consent
Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) ontvangt sinds 1 januari 2022 de gegevens van een deel van de vaccinaties anoniem. Dat gebeurt als mensen geen toestemming geven om hun gegevens met het RIVM te delen. Anonieme vaccinaties kunnen niet worden meegeteld voor de vaccinatiegraad. Dat komt doordat de informatie die nodig is om de vaccinatiegraad te bepalen dan niet bekend is. Bijvoorbeeld in welk jaar het gevaccineerde kind is geboren. De geregistreerde vaccinatiegraad is daarom lager dan de werkelijke vaccinatiegraad. Daarnaast worden de cijfers voor de DKTP (Difterie, kinkhoest, tetanus, polio)-Hib (Haemophilus influenza type b)-HepB-vaccinatiegraad bij zuigelingen ook negatief beïnvloed door het deels ontbreken van de DKTP-schema-indicatie.
Interpretatie regionale verschillen
Het is belangrijk voorzichtig te zijn bij de interpretatie van verschillen tussen regio’s of gemeenten en verschillen tussen jaren binnen eenzelfde regio of gemeente. Dit kunnen daadwerkelijke verschillen zijn maar ze kunnen ook deels veroorzaakt worden door de mate waarin op regionaal niveau informed consent wordt geregistreerd en de DKTP-schema-indicatie wordt doorgegeven. De mate van informed consent is niet alleen afhankelijk van de bereidheid van gevaccineerden en/of de ouder(s) om toestemming te geven voor gegevensuitwisseling maar ook van de inspanning van de betreffende JGZ (Jeugdgezondheidszorg)-organisatie(s) om toestemming te verkrijgen en verschilt ook per vaccinsoort.
- E.A. van Lier (RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu))
- M. Knijff (RIVM)
- H. Giesbers, red. (RIVM)