Algemene ziekenhuizen hebben het grootste aantal ziekenhuisbedden

In 2018 zijn er volgens de jaardocumenten Maatschappelijke Verantwoording in de zorg in totaal 39.900 ziekenhuisbedden (DigiMV). Dit betreft het aantal bedden in universitaire ziekenhuizen, algemene ziekenhuizen, categorale ziekenhuizen en revalidatiecentra. Dit aantal is inclusief wiegen voor gezonde zuigelingen, bedden voor dag- of deeltijdbehandeling, bedden/stoelen voor cytostaticabehandeling of dialyse en IC Intensive care. Op een IC-afdeling worden patiënten opgenomen bij wie de vitale functies gestoord of ernstig bedreigd zijn en bij wie vaak ademhaling, bloedsomloop en nierfunctie bewaakt en gedeeltelijk of geheel worden ondersteund of overgenomen. (Intensive care. Op een IC-afdeling worden patiënten opgenomen bij wie de vitale functies gestoord of ernstig bedreigd zijn en bij wie vaak ademhaling, bloedsomloop en nierfunctie bewaakt en gedeeltelijk of geheel worden ondersteund of overgenomen.)-bedden. Bedden op de afdelingen psychiatrie van universitaire en algemene ziekenhuizen (PAAZ Psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis (Psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis)/PUK) zijn niet meegeteld, evenmin als bedden in Zelfstandige Behandel Centra, voor zover niet onderdeel van een ziekenhuisconcern. Op basis van de gegevens in de jaardocumenten is het respectievelijk lastig en onmogelijk om een uitsplitsing te maken naar type ziekenhuis (UMC Universitair Medisch Centrum (Universitair Medisch Centrum) versus algemeen) en type bed (IC-bed versus niet-IC-bed). Dat is wel mogelijk met gegevens van een andere bron van een jaar eerder. De grafiek toont de uitsplitsing naar type ziekenhuis en IC-bedden op de IC-afdeling voor 2017. In 2017 stond ruim 80% van de ziekenhuisbedden in algemene ziekenhuizen (DHD, 2019). Ruim 5% van het totaal aantal bedden was een intensive care-bed. 

Meer gedetailleerde cijfers gewenst 

Tijdens de COVID-19 epidemie  kwam er meer aandacht voor het actuele aantal ziekenhuisbedden waarop volwassen patiënten met een lichamelijk aandoening gedurende meerdere dagen verpleegd kunnen worden. Het is nog niet zeker of DigiMV zich leent voor deze specificering. Bovendien blijken de cijfers uit deze bron te verschillen van die uit andere bronnen. Nader onderzoek naar verschillen en mogelijkheden van deze bronnen is daarom gewenst. Hetzelfde geldt voor IC-bedden. Meer informatie over deze bronnen.

Meer informatie

• Bronverantwoording
• Enquête Jaarcijfers Ziekenhuizen
• Nog geen eenduidig actueel cijfer over het aantal ic-bedden

Aantal bedden in ziekenhuizen daalt

Het aantal ziekenhuisbedden in algemene en academische ziekenhuizen is volgens de jaardocumenten Maatschappelijke Verantwoording in de zorg in de periode 2009-2018 afgenomen van ruim 44.800 naar ongeveer 39.900 bedden (DigiMV). Dat is een afname van ruim 16%. De afname van de beddencapaciteit heeft mede te maken met een sneller ontslag uit het ziekenhuis en vaker dagbehandeling in plaats van klinische opname, dus zonder overnachting in het ziekenhuis. Het aantal bedden betreft het aantal bedden in universitaire ziekenhuizen, algemene ziekenhuizen, categorale ziekenhuizen en revalidatiecentra. Dit aantal is inclusief wiegen voor gezonde zuigelingen, bedden voor dag- of deeltijdbehandeling, bedden/stoelen voor cytostaticabehandeling of dialyse en IC Intensive care. Op een IC-afdeling worden patiënten opgenomen bij wie de vitale functies gestoord of ernstig bedreigd zijn en bij wie vaak ademhaling, bloedsomloop en nierfunctie bewaakt en gedeeltelijk of geheel worden ondersteund of overgenomen. (Intensive care. Op een IC-afdeling worden patiënten opgenomen bij wie de vitale functies gestoord of ernstig bedreigd zijn en bij wie vaak ademhaling, bloedsomloop en nierfunctie bewaakt en gedeeltelijk of geheel worden ondersteund of overgenomen.)-bedden. Bedden op de afdelingen psychiatrie van universitaire en algemene ziekenhuizen (PAAZ Psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis (Psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis)/PUK) zijn niet meegeteld, evenmin als bedden in Zelfstandige Behandel Centra, voor zover niet onderdeel van een ziekenhuisconcern.

De grafiek toont de uitsplitsing naar type ziekenhuis en IC-bedden voor 2009-2017 op basis van de Enquête Jaarcijfers Ziekenhuizen van Dutch Hospital Data (DHD). Deze bron is na 2017 stopgezet.

Nog geen eenduidig actueel cijfer over het aantal IC-bedden

Op dit moment is er nog geen eenduidig en actueel cijfer over het aantal IC Intensive care. Op een IC-afdeling worden patiënten opgenomen bij wie de vitale functies gestoord of ernstig bedreigd zijn en bij wie vaak ademhaling, bloedsomloop en nierfunctie bewaakt en gedeeltelijk of geheel worden ondersteund of overgenomen. (Intensive care. Op een IC-afdeling worden patiënten opgenomen bij wie de vitale functies gestoord of ernstig bedreigd zijn en bij wie vaak ademhaling, bloedsomloop en nierfunctie bewaakt en gedeeltelijk of geheel worden ondersteund of overgenomen.)-bedden beschikbaar. Voor 2017 presenteren wij de cijfers afkomstig uit de Enquête Jaarcijfers Ziekenhuizen van Dutch Hospital Data (DHD). Deze enquête is echter stopgezet. Een indicatie over 2018 kan wel verkregen worden uit gegevens van de kwaliteitsregistratie van Stichting NICE (Nationale Intensive Care Evaluatie). In 2018 namen alle 84 IC’s voor volwassenen in Nederland aan deze registratie deel. De Stichting NICE ontving gegevens over 1.208 operationele IC-bedden, wat wil zeggen dat beademingsapparatuur en verpleegkundigen beschikbaar zijn (NICE Stichting 2019NICE Stichting, Jaarboek 2018. Het nut van de NICE-registratie, Amsterdam (2019)). Tijdens de COVID-19 epidemie 2020/2021 waren er drie aanvullende bronnen voor het aantal aanwezige IC-bedden:

• Zorg-capaciteit.nl (begin april 2022 is Zorg-capaciteit gestopt; de dienst is overgegaan naar het Landelijk Platform Zorgcoördinatie (LPZ));
• Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS);
• Inventarisatie door het Ministerie van VWS, opgenomen in de Subsidieregeling opschaling curatieve zorg COVID-19 (zie Bijlage 1. Opschalingslijst).

De inventarisatie door het Ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) kwam op een aantal van 1.032 IC-bedden op 1 juli 2020. Hoe dit cijfer precies tot stand is gekomen, is niet toegelicht. De andere twee bronnen zijn vooral bedoeld om van dag tot dag (zelfs van uur tot uur) het aantal bezette en beschikbare IC-bedden te meten; zij hebben geen overzichten gepubliceerd. Het LCPS vermeldde op zijn website op 31 maart 2021 dat er een capaciteit was van 1.329 IC-bedden (voor zowel COVID- als niet-COVID-zorg).

Bij het meten en weergeven van het aantal aanwezige IC-bedden is het belangrijk om rekening te houden met aspecten als beschikbaarheid van personeel, type beademing, aanwezigheid van ondersteunende apparatuur, tijd die nodig is om het bed in te zetten, bedden met monitoring- en beademingsmogelijkheden op andere afdelingen dan de IC, bedden die inzet kunnen worden bij een calamiteit (calamiteitenbedden) en hoe omgegaan wordt met fluctuerende aantallen. Zodra we samen met relevante partijen tot verantwoorde cijfers over de periode na 2017 kunnen komen, zullen we dat hier opnemen. 

Opschalingsplan voor 1.700 IC-bedden

Het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ) heeft in juni 2020 een opschalingsplan gepresenteerd waarin werd voorgesteld om het aantal IC-bedden uit te breiden tot 1.350 structureel en 1.700 flexibel (Landelijk Netwerk Acute Zorg 2020Landelijk Netwerk Acute Zorg, Opschalingsplan COVID-19, Utrecht (2020)). Het aantal van 1.700 komt ongeveer overeen met het aantal bedden dat in gebruik was tijdens de piek van de eerste COVID-19-golf in 2020; toen waren er 1.424 IC-bedden voor patiënten met COVID-19 in gebruik en ongeveer 350 IC-bedden voor ander type patiënten (Landelijk Netwerk Acute Zorg 2020Landelijk Netwerk Acute Zorg, Opschalingsplan COVID-19, Utrecht (2020); D. Gommers, podcast Virusfeiten 10 maart 2021, na ca 6 minuten).

Naast IC-bedden voor volwassenen ook IC-bedden voor kinderen

Behalve IC-bedden voor volwassenen zijn er IC-bedden voor kinderen en pasgeborenen. Ook deze worden ingezet als vitale functies worden bedreigd. IC-bedden voor kinderen bevinden zich op Pediatrische Intensive Care Units (PICU’s) van zeven ziekenhuizen. Ze zijn bestemd voor kinderen van 0 t/m 18 jaar. In Nederland hebben momenteel (april 2022) 9 ziekenhuislocaties een neonatale intensive care unit (NICU Neonatale intensive care unit (Neonatale intensive care unit)). Hier kan gespecialiseerde zorg worden geboden aan kinderen die te vroeg zijn geboren, kinderen met een te laag geboortegewicht en/of kinderen met een (mogelijke) aandoening. In totaal zijn er op deze NICU’s 200 couveuses aanwezig. Door een tekort aan verpleegkundigen, zijn er in de praktijk gemiddeld 170 NICU-couveuses onmiddellijk beschikbaar (NVK, Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde, gegevens ontvangen eind september 2020).