Kinkhoest is een bacteriële luchtweginfectie

Kinkhoest is een besmettelijke infectie van de luchtwegen. Deze infectie wordt veroorzaakt door de bacterie Bordetella pertussis en uit zich vooral in een kenmerkende hoest die vaak wel 3-4 maanden aanhoudt. In de volksmond wordt de ziekte dan ook wel ‘honderd-dagen-hoest’ genoemd. Kinkhoest wordt overgebracht door hoesten. Bij hoestende patiënten duurt de besmettelijkheid tot drie weken na het ontstaan van de klachten. Ook iemand zonder klachten kan anderen besmetten.

Toename kinkhoestgevallen in Nederland

Na de invoering van de kinkhoestvaccinatie in 1953 is het aantal kinderen met kinkhoest sterk gedaald. In de jaren 1996-2019 was het aantal kinkhoestgevallen echter weer flink verhoogd (3.000-14.000 gevallen per jaar). De toename van het aantal kinkhoestgevallen sinds medio jaren negentig kan waarschijnlijk deels worden verklaard doordat de kinkhoestbacterie van structuur is veranderd, waardoor de bacterie ook mensen die gevaccineerd zijn, ziek kan maken. Het whole-cell vaccin was gemaakt op basis van bacteriestammen uit de jaren vijftig en beschermde daardoor niet meer volledig. Daarnaast waren er aanwijzingen dat de destijds circulerende bacteriestammen ziekmakender waren (Mooi et al., 2009 Mooi, FR., van Loo, IH. M., van Gent, M, He, Q, Bart, MJ., Heuvelman, KJ., de Greeff, S.C., Diavatopoulos, D, Teunis, P, Mertsola, J, Nagelkerke, N. J. D., Bordetella pertussis strains with increased toxin production associated with pertussis resurgence (2009) (Mooi, FR., van Loo, IH. M., van Gent, M, He, Q, Bart, MJ., Heuvelman, KJ., de Greeff, S.C., Diavatopoulos, D, Teunis, P, Mertsola, J, Nagelkerke, N. J. D., Bordetella pertussis strains with increased toxin production associated with pertussis resurgence (2009)) ). In 2001 is het vaccinatieschema uitgebreid met een acellulaire boostervaccinatie op 4-jarige leeftijden in 2005 is het whole-cell vaccin voor de vaccinaties in het eerste levensjaar ook vervangen door het acellulaire vaccin. Een acellulair vaccin bestaat uit 3-5 componenten van de bacterie die als antigenen worden aangeboden. Deze veranderingen hebben het aantal kinkhoestgevallen echter niet doen afnemen.

Elke 2-3 jaar epidemische verheffing

Elke 2-3 jaar treedt een epidemische verheffing op. Dit komt onder andere doordat de beschermingsduur van vaccinatie tijdelijk is, ongeveer 4-5 jaar. Daarna neemt de bescherming af. In de jaren 2020, 2021 en 2022 werden voor alle leeftijden fors minder kinkhoestmeldingen gedaan dan in de jaren 1996-2019, wat waarschijnlijk het gevolg was van de getroffen maatregelen om verspreiding van het coronavirus te beperken. Vanaf halverwege 2023 nam het aantal kinkhoestmeldingen weer toe (van Roon et al., 2024 van Roon, A.M., Lanooij, S.J., de Melker, H.E., The National Immunisation Programme in the Netherlands Surveillance and developments in 2023-2024, Bilthoven (2024) (van Roon, A.M., Lanooij, S.J., de Melker, H.E., The National Immunisation Programme in the Netherlands Surveillance and developments in 2023-2024, Bilthoven (2024)) ). Actuele cijfers over kinkhoest zijn te vinden op de RIVM-website.

Vooral jonge baby’s zijn kwetsbaar

Het aantal ziekenhuisopnamen door kinkhoest fluctueert vergelijkbaar met de incidentie Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief. (Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief.). In Nederland belandden tussen 2007 en 2022 jaarlijks gemiddeld 114 kinderen met kinkhoest in het ziekenhuis. Dit waren vooral ongevaccineerde baby’s tot 3 maanden oud die nog te jong waren voor volledige vaccinatie. De ziekte verloopt bij (jonge) baby’s het ernstigst. In december 2019 werd de maternale kinkhoestvaccinatie in het Rijksvaccinatieprogramma opgenomen. Hierdoor kunnen baby’s in de eerste maanden van hun leven beschermd worden tegen een kinkhoestinfectie. De effectiviteit van de maternale vaccinatie tegen een kinkhoestinfectie bij baby’s tot 3 maanden oud wordt geschat tussen 87-94% (van Roon et al., 2024 van Roon, A.M., Lanooij, S.J., de Melker, H.E., The National Immunisation Programme in the Netherlands Surveillance and developments in 2023-2024, Bilthoven (2024) (van Roon, A.M., Lanooij, S.J., de Melker, H.E., The National Immunisation Programme in the Netherlands Surveillance and developments in 2023-2024, Bilthoven (2024)) ).

Vrijwel geen sterfte meer door kinkhoest in Nederland

In de drie jaar (1950, 1951, 1952) voor invoering van vaccinatie voor kinkhoest in 1953, stierven gemiddeld 134 kinderen aan deze ziekte. Na het invoeren van de vaccinatie daalde dit aantal tot circa 1 per jaar. Dit betreft voornamelijk kinderen jonger dan 3 maanden. In 2023 stierf een baby aan kinkhoest en een persoon van boven de 95 jaar (CBS Doodsoorzakenstatistiek). Actuele cijfers over kinkhoest zijn te vinden op de rivm-website.